Frans Schouwenburg
Op het Omnia College in Gorinchem volgen 450 leerlingen 1 van de 6 vmbo-profielen. De laatste jaren is het team druk bezig geweest de ommezwaai te maken van leerstofgericht onderwijs naar werken met leerdoelen. Hierdoor komt de focus veel meer op de leerling te liggen. Marieke van den Berg is sinds 2 jaar directeur van het Omnia College. Haar ambitie: leerlingen moeten veilig en met plezier naar school kunnen komen en een goede relatie hebben met de docenten, coaches en de schoolleiding. “Alleen vanuit wederzijds vertrouwen kunnen leerlingen groeien en hebben we de meeste kans op succes”, aldus Van den Berg.
Afstandsleren tijdens corona
Dezelfde ambitie stond centraal toen het Omnia College in maart 2020 begon met les op afstand. Omdat alle leerlingen en docenten al 5 jaar met eigen laptops werken en SOM als digitale leeromgeving wordt ingezet, kon de school binnen 2 dagen lessen op afstand inrichten. Ook gebruikte de school Microsoft Teams voor het verzorgen van de online lessen en het voeren van gesprekken met leerlingen.
- De eerste 2 weken van de coronaperiode werd wekelijks minimaal 1 les per vak verzorgd binnen het bestaande rooster.
- De overige lessen vervielen. In die uren maakten de docenten met leerlingen individueel afspraken over het behalen van de leerdoelen op afstand.
- De docenten trainden elkaar intussen om te werken met de online tools.
Na de eerste weken werd het rooster aangepast aan de nieuwe omstandigheden:
- Geen versnipperde volledige online lessen meer binnen het oude rooster, maar dagelijks een blok van 4 keer een les van 30 minuten in de ochtend (9.00 – 11.00 uur).
- Daarna gingen leerlingen zelfstandig aan het werk en was er ruimte voor het voeren van individuele gesprekken met de docent via Teams.
- Elke klas had een gezamenlijke dagstart. Marieke van den Berg: “Zo hielden we de leerlingen bij de les. Was een leerling er online om 9.00 uur niet bij, dan appten of belden we hem uit bed.”
- Het klaarzetten van digitale lesmaterialen en opdrachten en het inleveren van opdrachten verliep via SOM.
- De leerlingbegeleiders stonden dagelijks klaar voor leerlingen die graag ondersteuning kregen bij het plannen en organiseren van hun werk. Dankzij overleg tussen het team, de leerling en de ouders had de school daar zicht op.
Sinds juni: hybride onderwijs
Sinds juni geeft het Omnia College hybride onderwijs. De school heeft daarvoor de weekindeling vastgehouden, met enkele aanvullingen:
- Leerlingen maken zich de basisstof voornamelijk thuis eigen. De praktijklessen vinden op school plaats, en ook het coachen, het elkaar helpen en inspireren gebeurt vooral op school. School is bovenal een belangrijke ontmoetingsplaats voor leerlingen met hun docenten en coaches.
- Leerlingen uit de eerste en tweede klas gaan 4 dagen per week naar school: 2 keer een ochtend van 4 lessen van 30 minuten en 2 keer een middag voor creatieve en sportieve activiteiten. Hierdoor hebben de leerlingen goed overzicht en een duidelijk rooster.
- Als de ene helft van de klas in de ochtend op school is, werkt de andere helft zelfstandig thuis. In de middag draait het om.
- De dagstart met de klas om 9.00 uur is gebleven.
- Leerlingen uit de derde klas komen ook 4 ochtenden naar school. Dan gaat het om de beroepspraktijkvakken. ’s Middags volgen ze online de theorievakken.
- Leerlingen volgen zo dus slechts de helft van hun praktijklessen, omdat de klas in twee groepen is opgedeeld.
- Leerlingen die in de ochtend op school waren voor praktijklessen, volgen in de middag digitale AVO-lessen. Leerlingen die in de middag naar school gaan voor creatieve en sportieve lessen, volgen in de ochtend AVO-lessen.
- Het schoolplein heeft meerdere fietsenstallingen en de school heeft meerdere ingangen: zo worden de ochtend- en middaggroepen van elkaar gescheiden.
Geleerde lessen
Directeur Marieke van den Berg en haar team zijn nu bezig met nadenken over de juiste mix van leermiddelen en werkvormen voor het nieuwe schooljaar. In ieder geval willen ze de opgedane ervaringen goed tot zich laten doordringen. Van den Berg over de inzichten die zijn opgedaan: “Sommige oplossingen die onder druk zijn ontstaan, bieden voordelen waarbij we van tevoren niet stil hadden gestaan.”
Kleinere groepen
“We wisten al dat er veel tijd en potentieel leersucces verloren gaat doordat het vaak te druk is in de klas. Met de helft van het aantal leerlingen verlopen de praktijklessen nu veel effectiever en efficiënter. Dit biedt kansen om de praktijklessen ook volgend schooljaar anders in te richten. Misschien blijven we wel voor kleinere groepen leerlingen minder praktijklessen aanbieden per week, omdat we nu uit ervaring weten dat zo toch de leerdoelen behaald kunnen worden. De docenten houden dan wel hetzelfde aantal uren, maar de leerlingen krijgen hierdoor meer tijd en verantwoordelijkheid voor zelfstudie en zelfstandig werken aan projecten.”
Grotere ouderbetrokkenheid
“Waar onderwijs thuis plaatsvindt, worden ouders meer betrokken bij wat hun kind leert. Een mooi voorbeeld hiervan is de Mystery Box van de horecaopleiding: de docent bereidt een doos voor die elke leerling op school kan ophalen. In de doos zitten ingrediënten voor een opdracht: om te koken, de tafel te kunnen aankleden, et cetera. Via foto’s en video’s laten de leerlingen aan elkaar en de docent zien hoe zij de opdracht hebben voltooid. En het hele gezin van de leerling kan meegenieten! Het invullen van praktijklessen thuis kan niet bij elke opleiding of les, maar we willen zeker zoeken naar wat mogelijk is.”
Eigen moment en tempo
“Het op afstand verzorgen van alle AVO-lessen is soms ingewikkeld: het contact met de leerlingen in de klas werd door een ieder gemist. Toch zien we dat sommige leerlingen juist beter gedijen bij online lessen: er is geen groepsdynamiek en ze hebben alle tijd om op hun moment en in hun eigen tempo de les te begrijpen. Ook hierop zullen we goed evalueren om een bewuste keuze te maken voor de inrichten van de AVO-lessen vanaf september.”
Formatief toetsen
“De summatieve toetsen vormen nog een belangrijk punt. Hoe gaan we deze inrichten? In de periode van les op afstand is amper summatief getoetst. Wat zijn de ervaringen in het team? Hoe is formatief toetsen bevallen en wat leren we hiervan voor volgend jaar? Zijn we toe aan toetsen die de leerlingen verder helpen als vervanging voor de klassieke toets die oordeelt?”
Zelfvertrouwen en energie
Van den Berg benadrukt tot slot het belangrijkste leerpunt voor haar school: “Zowel leerlingen als docenten kunnen veel meer aan in onzekere tijden dan we van tevoren hadden gedacht. Dit geeft het team zelfvertrouwen en nieuwe energie. Wij spreken intussen van een groeispurt en niet van leerachterstanden. De ervaring die we nu met les op afstand en hybride onderwijs hebben, geeft nieuwe inzichten voor het vormgeven van ons onderwijs voor het nieuwe schooljaar. Hierbij hoort een nieuwe mix van leermiddelen en werkvormen waarover we komende tijd een goed gesprek gaan voeren.”