• Opinie
• |
• Beleid en organisatie
• |
• po
• vo
• mbo

Blijf investeren in de digitale ruimte voor het onderwijs

En toen viel begin deze zomervakantie het kabinet-Rutte IV. Een visiebrief over digitalisering in het onderwijs beschrijft waar we nu staan en welke uitdagingen er zijn. Het continueren van de inzet op digitalisering en vernieuwing in het onderwijs is noodzakelijk, omdat nieuwe technologieën niet wachten op het vormen van een nieuwe regering.

Door Larissa Zegveld

29 augustus 2023

6 minuten lezen

De recente discussie over ChatGPT laat zien dat de veranderingen snel gaan. ChatGPT en Bard zijn gelanceerd door bedrijven zonder dat ze pedagogisch of didactisch zijn getest. Dat roept onbehagen op. ‘Technologie dendert maar door.’ In de onlangs verschenen kamerbrief ‘Aandachtig digitaliseren in het funderend onderwijs: kwaliteit voor iedere leerling met menselijkheid als kompas’ wordt ingegaan op een aantal activiteiten en worden diverse moties en Kamervragen behandeld. Daarbij wordt ook vooruitgekeken. De nu snel naderende verkiezingen maken dat ik blijvende aandacht vraag voor het doordacht inzetten van ict. Van politieke partijen, maar ook van bestuurders.  

Digivaardige burgers kunnen zorginfarct voorkomen

AI is inmiddels beter in staat om te beoordelen of iemand borstkanker of een beroerte heeft dan een arts. Maar ondanks de oplopende arbeidstekorten in de zorgsector, wordt deze technologie nog niet toegepast. Ziekenhuizen vragen zich namelijk af wie aansprakelijk is als AI toch een keer een fout maakt. Dit soort ethische vragen spelen ook in het onderwijs. Burgers, ondernemers, werkgevers, leraren, studenten en leerlingen moeten zich daartoe verhouden en digivaardig zijn. Om een zorginfarct en andere soorten infarcten in de samenleving mee te helpen oplossen, is het essentieel om snel de nadelen van nieuwe technologieën op te heffen om te kunnen profiteren van de voordelen. Daarvoor zijn kennisvaardige mensen nodig, die goed onderwijs hebben gehad van (digi)vaardige docenten. 

En daar ligt een taak voor bestuurders. Het zijn bestuurders die de juiste prioriteiten kunnen stellen. Zij kunnen medewerkers en dus ook leraren tijd en ruimte geven om zich te verdiepen in nieuwe technologieën en de impact die deze kunnen hebben op het onderwijs. Leraren zouden met voorrang opgeleid en bijgeschoold moeten worden. Zodat ze ict didactisch en pedagogisch verantwoord kunnen inzetten en leerlingen en studenten kunnen equiperen voor hun toekomstige banen. 

Andere intelligentie

Wie denkt dat de technologische storm als we eenmaal goed weten om te gaan met ChatGPT wel weer gaat liggen, zal bedrogen uitkomen. We staan nog maar aan het begin van een nieuw tijdperk waarin AI en andere technologieën een steeds grotere rol spelen. Zie je hierbij meteen allerlei doemscenario’s, luister dan eens naar de podcast met Marleen Stikker over andere intelligentie. De paniek – dat door AI de menselijkheid verdwijnt – is volgens haar onterecht. Als je je verdiept in de mogelijkheden en onmogelijkheden kom je waarschijnlijk tot een ander inzicht.  

AI wordt net zo onmisbaar als de smartphone in je broekzak. Die smartphone mag dan weleens afleiden, maar is ook een mini-encyclopedie en navigator die we niet graag meer willen missen. Mens en machine komen steeds nader tot elkaar. We hoeven minder te onthouden en kunnen meer tijd besteden aan grotere problemen zoals het dreigende zorginfarct en de klimaatcrisis. 

Er is meer bedachtzaamheid en dat is goed

In de vaart van de digitalisering blijven publieke waarden als menselijkheid en veiligheid belangrijk. De tijd dat we allemaal naar de winkel renden om de nieuwste iPhone te kopen is voorbij. We willen regie houden over wat we toelaten en hoe we iets gebruiken. Zo hebben we afgesproken dat we smartphones sinds afgelopen juli in het voortgezet onderwijs alleen in de klas gebruiken in als ze een educatief doel hebben. Er is meer bedachtzaamheid en dat is goed.  

Een doordachte inzet van technologie kan namelijk bijdragen aan het verbeteren van de kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs. Natuurlijk blijven we oog houden voor de risico’s en bedreigingen ten aanzien van de privacy van leerlingen en leraren, de invloed van (grote) bedrijven en de negatieve gevolgen van ongericht gebruik van ict. Met bijvoorbeeld het Programma Digitaal Veilig Onderwijs en Impuls open leermateriaal leveren we daar als Kennisnet een bijdrage aan. Het fundament van doordachte ict-inzet is met dit soort initiatieven net gelegd. We kunnen het ons niet permitteren om stil te vallen of zelfs weer achter te gaan lopen door te wachten op nieuwe kabinetsplannen. Op de lijn die we hebben ingezet moeten we doorpakken. 

Het nieuwe internet

Een van de tech-trends die Kennisnet daarin nauw volgt, is de versmolten realiteit. Fysieke en digitale ruimte zijn steeds meer met elkaar verbonden. Voor de fysieke ruimte bepalen we samen hoe we die zo goed mogelijk willen inrichten. Voor de digitale ruimte hebben we zo’n proces nog niet in kannen en kruiken. Als Kennisnet pleiten we voor een democratisch gelegitimeerde digitale ruimte, ofwel het nieuwe internet. Net zoals in 2016 mobiele toegang voor iedereen als basisvereiste is vastgelegd, zouden politici, bestuurders, professionals en studenten/leerlingen samen moeten bepalen aan welke toegankelijkheids- en andere eisen de digitale ruimte moet voldoen. We kunnen zelf kaders en richtlijnen bepalen, waarmee we ethische vraagstukken het hoofd kunnen bieden en de technologie voor ons kunnen laten werken. 

Zelf de regie houden vanuit publieke waarden

Aan de horizon gloren nieuwe technologische trends. Die kunnen alleen floreren als wij zélf de regie nemen, zélf met de tech-troepen mee- of er zelfs op vooruitlopen. Daarom is het zo belangrijk de onderwijsvernieuwing die is ingezet verder op te pakken. Als we technologische ontwikkelingen goed bijbenen, worden we er nooit meer door overvallen – zoals menigeen overkwam toen ChatGPT ‘opeens’ om de hoek kwam kijken. Technologieën kunnen veel voor ons gaan betekenen, mits we deze goed regisseren vanuit publieke waarden.

Over de auteur Larissa Zegveld

Larissa Zegveld is directeur-bestuurder van Kennisnet