Bestuurder, hoe ondersteun je professionalisering van ict-bekwaamheid?

Ieder bestuur heeft zijn unieke, visie en kernwaarden. Deze kunnen handvatten bieden voor de inzet van ict. Tegelijkertijd hebben scholen hun eigen ontwikkeling en is er wet- en regelgeving (zoals de AVG). Deze aspecten zijn van invloed op de bestuurlijke uitvoering in alle lagen van de organisatie. Dit heeft dus ook invloed op de keuzes die worden gemaakt rond ict-bekwaamheid.

Gespreksvragen

• In hoeverre hebben kernwaarden in het bestuur invloed op de keuzen voor inzet van ict in het onderwijsleerproces?
• Hoe verbinden we bestaande schoolontwikkelingen aan de gekozen visie op ict?
• In hoeverre is de onderwijsvisie in overeenstemming met wet- en regelgeving zoals de AVG?
• Hoe initiëren we het gesprek over de wenselijkheid van ict-gebruik in het onderwijs bij schoolleiders of onderwijsteams?

Toenemende digitalisering in het onderwijs vraagt om aandacht voor kansengelijkheid. Het vraagstuk van gelijke kansen gaat in op drie aspecten:

1. Toegang tot ict: aandacht voor goede en veilige toegang tot internet en schoolsystemen, voor alle leerlingen, maar ook leraren. Daarnaast het beschikken over computers, thuis en op school.
2. Vaardigheden: digitaal geletterd zijn.
3. Leermiddelen: nadenken over de inzet van digitaal lesmateriaal, voor welke leerling wel en niet, het verantwoord inzetten van data-analyses en algoritmes en de toegankelijkheid van het leermateriaal, bijvoorbeeld voor slechtzienden.

Gespreksvragen

• Hoe koppelen we binnen ons bestuur het thema gelijke kansen aan onze visie op onderwijs en ict?
• Wie houdt binnen het bestuur de focus op gelijke kansen in samenhang met onderwijs en ict scherp?

Bij de visie op ict passen ook bepaalde manieren van de inzet van ict. Leraren moeten weten welke inzet van ict het beste past bij de visie en hoe zij ict kunnen inzetten in een bepaalde situatie. Ook moeten ze de urgentie voelen om dit te doen. Zonder dit intrinsieke besef is ict-vaardigheden ontwikkelen en de visie in praktijk brengen ingewikkeld.

Gespreksvragen

• Hoe zorgen we dat het team meedenkt en meebeslist over de visie op onderwijs en ict, gekoppeld aan de ict-vaardigheden van leraren?
• Hoe zorgen we dat onze medewerkers intrinsiek gemotiveerd zijn om aan de slag te gaan met hun professionalisering van ict-bekwaamheid?

Toegroeien naar een professionele setting rond ict begint met in kaart brengen welke deskundigheid van leraren nodig is op het gebied van ict-bekwaamheid. Daarbij kun je nadenken over vaardigheden op het gebied van leerinhoud, pedagogiek en didactiek, organisatie en communicatie.

Gespreksvragen

• Hoe verbinden we bestaande schoolontwikkelingen en urgente thema’s aan de kennis en ict-vaardigheden van de leraar?
• Welke resultaten rond professionalisering hebben we al gerealiseerd?
• Wat betekent de invloed van technologie op het onderwijs voor de ict-vaardigheden en -kennis van leraren?

Een schoolbestuur heeft een plancyclus om te komen tot uitvoering van de visie, missie en doelstellingen. Deze kunnen tot uiting komen in de hr-strategie, het hr-beleid, het meerjarenplan en/of het scholingsplan. Hiermee worden kaders en doelen geformuleerd en ruimte en urgentie gecreëerd om structureel te werken aan verschillende thema’s, waaronder ict-bekwaamheid.

Gespreksvragen

• Wat zijn de wensen en behoeften van leraren bij het realiseren van een prettige werkomgeving thuis en op school?
• In hoeverre borgen we ict-bekwaamheid en de visie op onderwijs en ict al in het bestuur? Wie is daar verantwoordelijk voor?

In de sturingsfilosofie is het een keuze om top-down of bottom-up te werken. Afhankelijk van het thema is een evidence informed keuze mogelijk. De sturingsfilosofie vindt zijn neerslag in alle systemen en structuren.

Gespreksvragen

• Hoe bepalen onze persoonlijke normen en waarden hoe we sturing en leidinggeven aan de organisatie en wat doet dit met de ontwikkelingen op het gebied van ict en professionalisering?
• Welke kaders stellen we en welke ruimte geven we scholen als het gaat om professionalisering en ict?
• Wat is het effect van de leiderschapsstijl en sturingsfilosofie op schoolleiders en teams bij professionele ontwikkeling?

Randvoorwaarden creëren zodat medewerkers goed kunnen functioneren, is een taak van de bestuurder. Denk aan de benodigde budgetten, tijd en ruimte. Ook ict-randvoorwaarden moeten op orde zijn. Hierbij kun je denken aan het voldoen aan wet- en regelgeving (zoals AVG), het op orde hebben van de veiligheid en betrouwbaarheid van de ict-infrastructuur, bewust kiezen voor leermiddelen en het geven van toegang tot (open) leermiddelen en leeromgevingen.

Gespreksvragen

• Welke budgetten en tijd maken we vrij voor professionalisering en ict, en de professionele dialoog hierover?
• Hoe helpen we onze medewerkers om te voldoen aan de kaders van privacy en IBP?

Goed samenwerken is de sleutel om tot meer successen te komen. Stimuleer en faciliteer samenwerking tussen verschillende medewerkers op het bestuursbureau en op de scholen. Denk daarbij ook aan de kaders en richting die je meegeeft. Voorbeelden hiervan zijn: stuurgroepen met verschillende betrokkenen of deelname van stafleden bij het directieoverleg en/of de directeurenoverleggen.

Gespreksvragen

• Hoe krijgen we medewerkers in een samenwerkende stand en hoe creëren we samenhang?
• Hoe creëren we overzicht in wensen, kennis, vaardigheden, samenwerkingsmogelijkheden en informatie van onze medewerkers?
• Hoe zorgen we dat medewerkers informeel en/of formeel kunnen leren en daarbij kritisch reflecteren op hun eigen handelen, vragen stellen en openstaan voor feedback?

Om geregeld en gestructureerd het gesprek aan te gaan over professionele ontwikkeling kun je gebruikmaken van de PDCA (plan, do, check, act)-cyclus. Maak bij ‘plan’ gebruik van inzichten uit onderzoek. Verzamel voor ‘check’ informatie over het vergroten van kennis en vaardigheden van leraren. Gebruik daarvoor eventueel een registratiesysteem.

Gespreksvragen

• Wat doen we goed en minder goed als het gaat over de ontwikkeling op het gebied van ict en professionalisering?
• Hoe begeleiden we medewerkers in hun zoektocht naar (wetenschappelijke) evidentie? En welke vragen stellen we om het onderzoekende vermogen van het team te vergroten?
• Op welke wijze creëren we commitment van onze medewerkers? Wat kunnen we van ze vragen en wat kunnen wij als bestuur bieden?
• Hoe borgen we de kwaliteit van de ontwikkelingen en de overeenstemming met de visie op onderwijs en ict?

Maatschappelijke ontwikkelingen en thema’s die spelen zijn bijvoorbeeld digitale geletterdheid, ethiek en gelijke kansen. In samenwerking met betrokkenen uit je omgeving kun je op deze ontwikkelingen anticiperen en ze omzetten in strategisch handelen. Partijen als de sectorraden en de inspectie kunnen hierin belangrijke samenwerkingspartners zijn.

Gespreksvragen

• In hoeverre zijn we op de hoogte van alle ontwikkelingen rond ict-bekwaamheid en digitale geletterdheid in de omgeving? Hoe verkrijgen we deze informatie en wie hebben we daarvoor nodig?
• Hoe communiceren we onze ideeën over onderwijs en ict met stakeholders in de omgeving?

Thematische netwerken kunnen zowel binnen als buiten de context van het schoolbestuur plaatsvinden. Met het organiseren van inspiratieweken, schoolbezoeken en netwerken kun je ze koppelen aan ontwikkelingen op teamniveau. Op deze manier creëer je een rijke leeromgeving.

Gespreksvragen

• Hoe creëren en benutten we netwerken in onze omgeving, met het oog op kennisdeling en versterking van onderwijs met ict?
• Wat heeft onze omgeving te bieden als het gaat om professionalisering van ict in onze organisatie?

Er zijn veel partijen betrokken bij de keuzes die de schoolorganisatie maakt op het gebied van producten, aanbestedingen van software, hardware en diensten. Door scherp te hebben welke keuzes voor moeten liggen en te werken aan samenwerking, kun je meer invloed uitoefenen.

Gespreksvragen

• Wie zijn belangrijke stakeholders op het gebied van ict en onderwijs? Hoe werken we samen of hoe informeren we hen?
• Op welke manier werken we met relevante marktpartijen samen voor ict en onderwijs? Bundelen we onze krachten met andere besturen?

Door je professionele ontwikkeling serieus te nemen kun je het goede voorbeeld geven. Uit onderzoek blijkt dit een effectieve interventie.

Gespreksvragen

• Hoe blijf ik op de hoogte van nieuwe trends op het gebied van onderwijs en ict? En hoe vertaal ik nieuwe ontwikkelingen naar de praktijk?
• Wat heb ik zelf nodig aan ict-kennis en -vaardigheden? En hoe verkrijg ik die?
• In hoeverre geef ik het goede voorbeeld bij de inzet van ict en het gebruik van technologie in de communicatie en organisatie?

Het samen reflecteren en werken met peers is een effectieve vorm van professionalisering. Voor bestuurders geldt dit net zozeer. Ga naar andere scholen en besturen om te kijken en te leren wat zij doen. Vervolgens kun je kijken welke aanpakken passen bij jouw eigen behoeften en context. Hetzelfde geldt voor vernieuwingen in het onderwijsveld.

Gespreksvragen

• Wat doe ik samen met anderen aan het opzetten van entiteiten als een ‘huis academy’ of een expertisecentrum om professionalisering te organiseren?
• In hoeverre wil ik zelf inspirerend zijn voor mijn collega’s?