Digitale geletterdheid in Denemarken: dit kan Nederland leren van de Denen

Deense leerlingen scoren buitengewoon goed op digitale vaardigheden in internationaal vergelijkend onderzoek. Op de ICILS-ranglijst staan ze op de derde positie. Een verklaring kan zijn dat de Denen ict een plek in het curriculum hebben gegeven.

Ontwikkeling digitale vaardigheden

In 2010 werden digitale vaardigheden voor het eerst in het Deense curriculum opgenomen, als integraal onderdeel van het vak Deens. In 2014 volgde een tweede vernieuwing, waarbij de nadruk lag op digitale communicatie, creativiteit en ethiek.

In 2016 gaf de toenmalige Minister van Onderwijs de opdracht onderzoek te doen naar een vak met aandacht voor computational thinking. Dit is het praktisch en creatief inzetten van digitale tools om een probleem op te lossen. Kinderen moesten meer omgaan met technologie. Niet alleen met media, vooral met code: hoe doorzien ze algoritmen en hoe kunnen ze die creëren?

In het schooljaar 2017/2018 was het streven om een apart vak als keuzemogelijkheid te introduceren. Een vak voor leerlingen tussen 13 en 16 jaar. Uiteindelijk werd het geen keuzevak; de lesstof werd verplicht voor leerlingen tussen de 7 en 15 jaar. Dit betekende dat scholen digitale vaardigheden verplicht moesten integreren in alle vakken.

Nieuwe koers: Technologisch begrip

Inmiddels is de inhoud vastgesteld. Op 13 december 2018 werden de details door het ministerie gepubliceerd in het ‘Teknologiforståelse’. Hierbij gaat het om technologisch begrip, een brug tussen sociale wetenschappen en informatica.

Ole Sejer Iversen, hoogleraar van de universiteit van Aarhus en een van de grondleggers van het nieuwe curriculum, zegt hierover: “Met technologisch begrip ben je nieuwsgierig naar, en kritisch over technologie. Je bent in staat te reflecteren op de producten die je creëert waar algoritmen onderdeel van zijn. Ook ben je in staat om te reflecteren op technologie: is wat we kunnen met digitale technologie ook wat we willen?”

Leerlingen leren begrijpen wat er gebeurt als ze acties uitvoeren op een computer die is verbonden met een netwerk van andere computers © Etienne Oldeman

Tot dusver is technologisch begrip een concept, onderverdeeld in 4 competentiegebieden. Daaronder vallen in totaal 17 leerdoelen voor het primair en voortgezet onderwijs tot 15 jaar.

Technologische basisvaardigheden
Leerlingen leren begrijpen wat er gebeurt als ze acties uitvoeren op een computer die is verbonden met een netwerk van andere computers. “Veel leerlingen weten nauwelijks wat er gebeurt als ze ergens op klikken”, aldus Iversen. Ze zijn geen digital native, maar digitaal naïef”
Digital design
Het domein ‘digitaal design’ omvat meer dan het ontwerpen van iets moois. Het moet leiden tot het inzicht dat de producten die leerlingen ontwerpen, logisch en gebruiksvriendelijk moeten zijn.
Computational thinking
Iversen: " Het gaat om het vermogen om verschijnselen in de wereld te begrijpen, ze te modelleren en te vertalen naar iets dat op een zinvolle manier in een computer kan worden uitgevoerd. Het is niet zozeer de vaardigheid om te programmeren, maar het vermogen om uit te zoeken hoe een algoritme een probleem kan oplossen.”
Computational empowerment
Dit is een vorm van technologisch burgerschap. "Leerlingen worden uitgedaagd technologie te ontmaskeren", aldus Iversen.

Hoe deze 4 competentiegebieden precies terugkomen in het onderwijs, is nog geen uitgemaakte zaak. In 2019, 2020 en 2021 zullen 46 scholen meedoen aan pilots. Onder begeleiding van experts en wetenschappers, en in samenwerking met andere scholen, brengt de helft van de pilotscholen ‘technologisch begrip’ in praktijk als afzonderlijk vak.

De andere helft, ook onder intensieve begeleiding, laat het terugkomen in alle vakken. In die periode worden materialen ontwikkeld. Aan het einde van die 3 jaar weet men wat werkt en wordt een besluit genomen over de leerdoelen in het curriculum.

Wat kunnen we van de Denen leren?

Net als Denemarken werkt Nederland aan een nieuw curriculum, met een vaste plek voor digitale vaardigheden. Onder de vlag van Curriculum.nu wordt niet alleen gewerkt aan een concept voor digitale geletterdheid, maar ook voor burgerschap. In Denemarken hebben ze een buitengewoon interessante combinatie van de twee gemaakt.
De koppeling met computerwetenschappen is sterk. Het logisch verbinden van computational thinking met de 3 andere domeinen binnen digitale geletterdheid en de rest van het curriculum is lastig. De Denen hebben dat inspirerend gedaan door nieuwe woorden te gebruiken. ‘Computational empowerment’ spreekt het onderwijs aan, maar doet ook recht aan de pleidooien van de ict-branche en de traditionele industrie.
Tot slot kan Nederland een voorbeeld nemen aan de tijd die de Denen nemen om tot een werkende aanpak te komen. Uiteindelijk komt het aan op implementatie van de leerdoelen. En wil dat lukken, dan moet u weten wat werkt. Op pilotscholen wordt dit onderzocht, voordat alle scholen er mee aan de slag moeten.

In de publicatie ‘Digitale geletterdheid in Denemarken’ – deze is onderaan deze webpagina te vinden – leest u meer over hoe de Denen digitale geletterdheid een plek geven in hun onderwijs.

Digitale geletterdheid in het buitenland

Eerder verschenen: