Gossip Girl-accounts op TikTok: adviezen voor scholen

De melding over een roddelaccount van de school komt binnen (bij de directie, de privacy-officer, of het incidententeam). Het kan om een account met grappen gaan, misplaatst of niet, die kant noch wal raken.

• Beoordeel de ernst en vertel de melder wat je gaat doen.
• Sta erbij stil dat niet alleen leerlingen, maar ook leraren en schoolleiders slachtoffer kunnen zijn.

• Verzamel zo veel mogelijk informatie over het account en de berichten die erop zijn geplaatst. 
• Is er geen incident maar heb je wel het vermoeden dat er roddelaccounts zijn, dan kan de privacy-officer ook zelf TikTok-accounts nagaan. Zoek bijvoorbeeld op #gossipgirl in combinatie met de naam van je school of een verbastering daarvan. Waak er wel voor om leerlingen te ‘bespioneren’; dat kan averechts werken.
• Leg alle gegevens vast, zoals beschreven in het Algemeen Veiligheidsplan van de school.
• Maak screenshots met de naam van het account en de mensen die het verder verspreiden erin. Zie ook internetsporen.nl over het veiligstellen van internetsporen.

• Roddelen is niet strafbaar, ook niet als dat op internet gebeurt. Maar de kans bestaat wel degelijk dat er teksten of beelden worden gedeeld die maken dat er wel van een strafbaar feit sprake is (zie zo nodig het overzicht van strafbare feiten in het onderwijs). Je kunt bijvoorbeeld denken aan smaad en laster.
• Ga door naar stap 4 (niet strafbaar), 5 (mogelijk strafbaar) of 6 (strafbaar).

• De roddelaccounts op TikTok zijn doorgaans anoniem. Is de beheerder toch bekend, leg de feiten voor, en tref zo nodig sancties.
• Denk vooraf na over welke sancties. Kies straffen/berispingen die passen bij je sanctiebeleid. Kijk voor ideeën hierover naar de sanctieladder van School en Veiligheid.
• Regel nazorg, samen met de mentor of de vertrouwenspersoon (of beiden).
• Registreer het incident (conform het Algemeen Veiligheidsplan van jouw school).
• Doe eventueel een melding bij de politie.
• Ook degenen over wie geen roddels op TikTok rondgaan, kunnen bang zijn dat ze weldra wel aan de beurt zijn. Denk na over de zorg voor hen die zich misschien nog niet melden maar wel in angst leven. Dit punt geldt uiteraard ook bij de stappen 5 en 6.
• Ga door naar stap 7.

• Bij twijfel kun je de situatie altijd voorleggen aan de politie. Wees daarbij zo feitelijk mogelijk. Is er sprake van een strafbaar feit, ga door naar stap 6. Is daar geen sprake van, zie stap 4.
• Heb je nog geen vast contact bij de politie, neem dan contact op via meldknop.nl.
• De politie kan de zaak onderzoeken.
• Daarna beslist de politie wat er met de zaak gedaan wordt.
• Zorg hoe dan ook voor een goed contact met de politie, bijvoorbeeld via de wijkagent. Je kunt elkaar bij een volgend incident dan snel vinden.
• Ga door naar stap 7.

Als de school het slachtoffer is:

• De directie doet aangifte bij de politie.
• Spreek met de politie af hoe je geïnformeerd kan blijven.

Als een leerling het slachtoffer is:

• Overleg met de ouders van de gedupeerde leerling of zij willen dat er aangifte wordt gedaan. Zowel de school als de ouders kunnen aangifte doen.
• Heb speciale aandacht voor kinderen en/van ouders die de Nederlandse taal niet goed machtig zijn.
• Spreek af hoe iedereen geïnformeerd blijft.
• Regel nazorg, samen met de mentor of de vertrouwenspersoon (of beide).

Als een medewerker het slachtoffer is:

• Overleg met het gedupeerde personeelslid over het al of niet doen van aangifte. Zowel de school als het personeelslid zelf kunnen aangifte doen.
• Spreek af hoe iedereen geïnformeerd blijft.

Een roddelaccount kan op TikTok als volgt worden gemeld:

• Tik rechtsonder op Profiel.
• Tik op het 3-lijnenpictogram rechtsboven.
• Tik op Instellingen en privacy.
• Tik op Een probleem melden en selecteer een onderwerp.
• Volg de stappen in de app om het probleem op te lossen. Helaas weet je niet zeker of het account meteen wordt weggehaald.

• Licht zo snel mogelijk alle betrokkenen in: leraren, leerlingen en ouders.
• Houd rekening met personen die niet digitaal vaardig zijn en/of niet bekend zijn met TikTok.
• Vertel alles wat op dit moment bekend is.
• Zeg dat er zo snel mogelijk aanvullende informatie volgt als die er is.
• Vertel wat de volgende stappen zullen zijn.

• Meld elk incident direct bij de privacy-officer van de school.
• Is zo’n functionaris er nog niet? Wijs iemand aan, op school of vanuit het bestuur. Zorg dat incidenten op een centrale plaats verzameld en bewaard worden.
• Als leerlingen, leraren en schoolleiders het Gossip Girl-account snel melden, vergroot dit de kans om de herkomst van het bericht te achterhalen.

• Als de zaak is opgelost, of in een ander stadium is beland, licht dan de leraren, leerlingen en ouders opnieuw in.
• Los van het incident is het van belang met ouders en verzorgers in gesprek te blijven over sociale veiligheid en digitale technologie. De roddelaccounts op TikTok zijn helaas niet de enige uitwassen, meer dingen gaan mis waarvan ouders niet altijd op de hoogte zijn. Bij Netwerk Mediawijsheid zijn tal van organisaties aangesloten, die kunnen worden geboekt om een ouderavond te verzorgen.
• Blijf ouders en leerlingen wijzen op de mogelijkheid om met de vertrouwenspersoon en/of mentor contact op te nemen over veiligheid op sociale media.

• Als de rust is weergekeerd, evalueer dan hoe de zaak is afgehandeld.
• Hebben de protocollen en maatregelen goed gewerkt?
• Is er nog geen rampenplan voor socialemedia-incidenten, stel dat dan alsnog op. Lees als hulpmiddel hierbij bijvoorbeeld hoofdstuk 10 uit de brochure Sociale media en medewerkers: omgaan met valkuilen.
• Bepaal hoe het de volgende keer beter kan (beleid bijstellen, richtlijnen wijzigen, protocollen aanscherpen, et cetera).

• Beter voorkomen dan genezen. In onder meer lessen digitale geletterdheid of tijdens mentorlessen kan stil worden gestaan bij online omgangsvormen. Bijvoorbeeld aan de hand van ‘5 poortwachters voor sociale media: eerst wachten, dan pas publiceren‘.
• Focus in lessen en gesprekken niet alleen op ‘hoe het hoort’? Maak – het hele jaar door, niet alleen na incidenten – ruimte voor de dialoog met leerlingen over hoe zij denken dat sociale media eerlijker, veiliger en minder verslavend kunnen. Gesprekstips van Anneke Smits, Remco Pijpers en Erna van Koeven.
• Veel jongeren spreken zich uit tegen roddelaccounts, ook via sociale media. Ze steken hun nek uit. Dat kan een vertrekpunt zijn voor een goed gesprek.
• Meer informatie over digitale geletterdheid is te vinden bij Kennisnet en bij het Expertisepunt digitale geletterdheid.
• Wijs leerlingen op ‘Het stopt bij jou’, een voorlichtingssite van Offlimits voor jongeren over online grensoverschrijdend gedrag.
• Wijs ze ook op HelpWanted.nl, een online hulplijn speciaal voor jongeren.
• Lees ook de adviezen van Stichting School en Veiligheid.