Remco Pijpers
OOADA is één van de schoolvoorbeelden die aan bod komen in onze praktijkvoorbeelden voor bestuurders en schoolleiders in het primair en voortgezet onderwijs. Deze voorbeelden en handreikingen helpen bij het inbedden van digitale geletterdheid in het onderwijs.
Welke rol speelt digitale geletterdheid in jullie onderwijs?
"Digitale geletterdheid is bij ons geen losstaand iets; het is onderdeel van de overkoepelende onderwijsvisie van de stichting OOADA. We zetten sterk in op ‘onderzoekend leren’. Ook digitale geletterdheid willen we de leerlingen bijbrengen door ze onderzoekend aan de slag te laten gaan. Iedere school vertaalt de overkoepelende visie weer in hun specifieke jaarplannen, aangepast naar hun eigen visie en situatie."
Hoe loopt dat in de praktijk?
"Een mooi voorbeeld is te vinden op de Nicolaas Maesschool, één van de scholen binnen de stichting. 2 leraren hebben daar het ‘Beschavingsspel’ ontwikkeld: leerlingen werken in groepjes aan het ontwerpen van hun eigen beschaving. Daarbij komen verschillende vaardigheden aan bod, waaronder digitale geletterdheid.
De leraren vertellen de leerlingen dat ze gelanceerd zijn naar een planeet waar nog helemaal niks is. Hoe ga je dan beginnen? Ze starten dus echt met vragen als: ‘Hoe maak je vuur?’ en: ‘Hoe verbind je stokken zodat je een hut kunt bouwen?’
De leerlingen werken het hele jaar in vaste groepjes aan hun beschaving. Iedere 2 weken behandelen ze een nieuw thema, zoals ‘gereedschap’, ‘ontdekkingsreizen’ of ‘man-vrouw verhoudingen’. Elk thema wordt afgesloten met een korte Prezi-presentatie. Met de presentaties verdienen de groepjes grondstoffen om hun beschaving verder te laten groeien. Met die grondstoffen kunnen ze ook handel drijven met andere teams; zo zien ze elkaars beschavingen groeien. Het is een soort ‘Kolonisten van Catan 2.0’."
Hoe komt digitale geletterdheid precies terug in het Beschavingsspel?
"Digitale geletterdheid zit ingebed in het hele concept, zoals wel meer 21e eeuwse vaardigheden. Doordat de leerlingen in groepjes hun beschaving opzetten, leren ze goed samen te werken. Ze presenteren iedere 2 weken hun voortgang aan elkaar en ze leren om samen kritisch te reflecteren op wat er in de verschillende beschavingen gebeurt.
Door naar bronnen over verschillende vraagstukken te zoeken, werken ze aan hun informatievaardigheden en mediawijsheid. En hun ict-basisvaardigheden vergroten ze door gedurende het proces met allerlei digitale tools te werken, zoals Prezi voor hun presentaties, Google Drive voor het delen van documenten en Kidblog om hun vorderingen in bij te houden en te delen met anderen. Sommige groepjes bouwen hun beschaving zelfs in Minecraft!
Het spel is zo’n succes, dat de bedenkers Bart van den Bosch en Michael Jehee één dag in de week zijn vrijgeroosterd om binnen de hele stichting voor een olievlekwerking te zorgen."
Wat is de rol van de leraar bij onderzoekend leren?
"De leraar is er om de leerlingen te prikkelen en ze te stimuleren om zelf op zoek te gaan naar antwoorden op hun vragen. Dat vinden veel leraren nog best spannend: je moet het denken in aparte vakken loslaten en plots multidisciplinair les kunnen geven. Ook vakken als drama komen in de thema’s terug.
Niet iedere leraar heeft daar evenveel ervaring of affiniteit mee. Daarin ondersteunt het bestuur de leraren natuurlijk zoveel mogelijk. Zo heb ik als bovenschoolse ict-coördinator de leraren en leerlingen getraind in alle ict-toepassingen die ze gebruiken, en ben ik nu één dag in de week op de Nicolaas Maesschool om de teams te begeleiden."
Leraren moeten vooral de manier loslaten waarop ze gewend zijn om les te geven.
"Het is voor de leraren dus vooral het loslaten van de manier waarop ze gewend waren om les te geven; dat is echt ‘learning by doing’. Dit gaat de één makkelijker af dan de ander. Maar de grootste motivator hierin zijn toch echt de leerlingen. Zij vinden deze manier van leren fantastisch, en dat geeft weer goede moed om hier vooral mee verder te gaan."
Op welke manier worden goede initiatieven binnen de stichting gedeeld?
"We werken met zogenoemde ‘leerteams’. Zo was er al een leerteam ‘ouderparticipatie’ en een leerteam ‘opbrengstgericht werken’. Er komt nu een leerteam ‘onderzoekend leren’ waarin ervaringen als die van het Beschavingsspel een plek krijgen. Dit leerteam is gestart met een kick-off waar scholen binnen de stichting zich vrijwillig voor konden aanmelden.
We werken komend jaar toe naar een breed bovenschools aanbod voor professionalisering. Leraren krijgen een menukaart met trainingen en opleidingen die aansluiten bij de onderwerpen uit de leerteams. Zo ontwikkelen we ook een scholingsaanbod specifiek voor digitale geletterdheid, omdat dit steeds meer onderdeel van ons onderwijs aan het worden is."
Bekijk de video over het Beschavingsspel
Laat u inspireren door onderstaande video. De bedenkers van het Beschavingsspel, Michael Jehee en Bart van den Bosch, vertellen daarin onder meer over de onderwijskundige aspecten van hun aanpak. Lees ook ons eerder verschenen verhaal over het Beschavingsspel.
Bekijk alle praktijkvoorbeelden en handreikingen op Wikiwijs.