Het mbo is een werkplaats voor brede vorming en stopt niet bij de muren van de school. In het practoraat Brede Vorming van ROC Friese Poort gaat het over burgerschap in de breedste zin: de digitale context wordt hierin meegenomen. Practor Koen Vos legt uit hoe docenten met studenten kunnen werken aan persoons- en identiteitsvorming in de on- en offline wereld.

Wat betekent Brede Vorming volgens het practoraat?

“De focus in het mbo ligt in veel gevallen op vakmanschap, op het leren van vaardigheden en het opdoen van kennis voor je vak. Toch blijkt dit niet genoeg voor studenten om antwoord te vinden op belangrijke identiteitsvragen als ‘Wie ben ik en hoe wil ik zijn; thuis, tijdens werk en in de maatschappij?’ Dit vraagt inzicht in je gedrag, overtuigingen, empathie, zelfkennis en zelfbeheersing.

“Mensen zijn onderdeel van een bredere gemeenschap. Als samenleving verlangen we van jongeren dat ze authentiek zijn en autonoom, maar we zeggen niet hoe ze dat kunnen bereiken. Brede Vorming gaat daar meer op in: wie is de mens achter het beroep dat hij uitoefent? En wie is de persoon achter die zelfstandige burger in de maatschappij, zowel offline als online?

“Dit is wellicht de grootste opgave van het mbo de komende jaren. Dit komt omdat een student in verschillende levenssferen leeft: privé, privaat, publiek en politiek. Het lijkt me geen grote schok om er nog een levenssfeer aan toe te voegen: de digitale levenssfeer. Het gaat voortdurend om afstemming met jezelf ten opzichte van de online omgeving.

Hoe ziet dat eruit, “mens-zijn” in de digitale levenssfeer?

“Er is een zekere spanning tussen de fysieke wereld en de laagdrempelige virtuele wereld. Je kunt naar mijn idee pas ‘zijn’ in de online omgeving, als je iemand bent in de echte wereld. De volgorde wordt gaandeweg meer omgedraaid. Studenten bouwen aan hun identiteit in de online wereld, voordat ze hebben ontdekt hoe ze willen zijn.

“Hun online identiteit bestaat uit wat zij van zichzelf laten zien en hoe ze zich gedragen in de digitale levenssfeer. Welk mens ben je daar? Denk aan geaardheid, favoriete merken, lifestyle, en aan gedrag op internet, sociale media en games. Dit is vaak mede bepalend voor hoe je over jezelf denkt in de offline wereld.

Studente achter pc
Studenten moeten flexibel kunnen schakelen van de ene sfeer naar de andere. Je leeft niet in een digitale wereld; je leeft in de fysieke wereld. © iStock

“Door de toegankelijkheid van de virtuele wereld, is het digitaal geven van likes en feedback makkelijk. In de werkelijkheid is het vaak moeilijk om iemand een compliment te geven of kritiek, terwijl je de ander aankijkt.

“Studenten moeten flexibel kunnen schakelen van de ene sfeer naar de andere. Je leeft niet in een digitale wereld; je leeft in de fysieke wereld waarbij je wordt uitgedaagd om op een gezonde manier gebruik te maken van bijvoorbeeld je smartphone. Als dat niet lukt zou je kunnen spreken van vervreemding.

“Brede vorming en persoons- en identiteitsvorming richten zich op de vraag wie je wilt zijn en hoe je bent. Hier is zelfkennis en een realistisch zelfbeeld voor nodig, ook in relatie met online gedrag, virtuele beelden en digitale vaardigheden. Het aanreiken van handvatten hoe studenten dat moeten realiseren is een uitdaging.

Welke handvatten biedt het practoraat, ROC Friese Poort aan mbo-studenten?

“Het doel van onderwijs is om bij studenten het verlangen naar een volwassen levenswijze op te wekken. Wij gebruiken onder andere het instrument Routeplanner en Kompas21 voor zelfkennis, maar ook om beter te worden in samenwerken en bijvoorbeeld in communiceren.

“Verder organiseren we komend jaar Aprilop stil: tweeënhalve week een digitale detox tegen scherm- en sociale mediaverslaving. Dit is vooral gericht op bewustwording en zelfbeheersing, want door sociale media is er voortdurende beïnvloeding op het ego en identiteit (likes, bewieroking, schelden, online pesten).

“Studenten en docenten die deelnemen, geven aan ‘ontdekkingen’ te doen. En dat hun relaties ‘dieper’ zijn, dat ze creatiever worden en bijvoorbeeld weer brieven gaan schrijven. Ook genieten ze meer van dingen die ze meemaken omdat er geen ‘digitale afleiding’ is.

“Studenten die digitaal overprikkeld zijn, ervaren dat ze beter willen slapen, zich meer willen concentreren en uit hun – op basis van algoritmes samengestelde – bubbel zouden willen stappen.”

Meer informatie

Meer weten over het practoraat van Koen Vos en zijn visie?

Meer weten over digitaal burgerschap? Lees de eerder gepubliceerde artikelen op kennisnet.nl:

Deel deze pagina: Digitaal burgerschap: mens-zijn in de digitale wereld

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail