Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid

Iedereen in een schoolorganisatie heeft zijn eigen verantwoordelijkheid om de ict-vaardigheid van de leraar op een professioneel niveau te krijgen en te houden. De leraar zelf natuurlijk, maar ook de schoolleider en andere sleutelfiguren in de organisatie. Als iedereen in zijn of haar rol de goede vragen stelt, kan van daaruit het goede gesprek starten over ict-bekwaamheid. Het uiteindelijke doel is dat u komt tot een doordachte aanpak op het gebied van professionaliseren en ict.

Het belang van ict-bekwaamheid

Bijna iedereen erkent het nut en de noodzaak van de inzet van ict in het onderwijs. De leraar heeft een sleutelrol op dit gebied. Het kan bijvoorbeeld niet meer zo zijn dat leraren niet weten hoe ze met een foto op sociale media omgaan, of op een eigen manier met ouders en leerlingen communiceren via digitale media. Centrale afspraken over de manier waarop er met ouders en leerlingen via digitale media wordt gecommuniceerd, zijn daarom erg belangrijk.

Voor leerlingen geldt dat zij tot hogere leeropbrengsten, verbeterde motivatie en meer plezier bij het leren komen, als de leraar gebruikmaakt van ict en digitaal leermateriaal. Maatschappelijk van belang is dat leraren ervoor zorgen dat ict voor iedere leerling toegankelijk wordt, onafhankelijk van de thuissituatie. 

Hoe gebruikt u deze handreiking?

Er zijn verschillende manieren om met deze handreiking aan de slag te gaan. Via elk van deze routes kunt u het gesprek aangaan over ict-bekwaamheid.

• Vanuit de sleutelfiguren en de rol die zij hebben. De vragen van de leraar over ict-bekwaamheid vormen altijd de basis, dus kijk daar eerst naar. En kijk vervolgens naar de vragen die passen bij uw eigen rol.
• Vanuit de thema’s en onderwerpen. Kijk welk onderwerpen nú van belang zijn en kijk welke vragen daarbij horen.
• Vanuit de 16 ict-bekwaamheden van de leraar. Kies er één of een aantal uit waarmee u aan de slag wilt op uw school.

Elke route brengt u langs gespreksvragen die op uw situatie van toepassing zijn. De antwoorden verschillen per school en per team; in deze handreiking vindt u verwijzingen naar praktijkvoorbeelden, onderzoeken, wetenschappelijke bronnen en andere artikelen die helpen om tot een antwoord te komen.

De 5 sleutelfiguren en hun vragen

Bij het ontwikkelen van de ict-bekwaamheid van leraren zijn meerdere sleutelfiguren betrokken met meerdere opvattingen over onderwijs(organisatie). We kijken in deze handreiking naar 5 rollen: de leraar, de schoolleider, de i-coach, de stafmedewerker en de bestuurder.

Vanuit iedere rol kunt u in uw school in gesprek over ict-bekwaamheid. Het initiatief kan met andere woorden bij iedereen in de schoolorganisatie liggen en het doel van het gesprek kan ook verschillen: van een concrete vraag of een probleem oplossen tot het verkennen van een strategische beleidsmatige keuze. In de handreiking staan de ict-bekwaamheden en vragen van de leraar centraal. De vragen van de andere sleutelfiguren zijn ondersteunend en hebben als doel te onderzoeken hoe de eigen functie zo kan worden ingericht dat het de ict-bekwaamheid van de leraar bevordert.

De overzichten zijn op verschillende manieren te gebruiken. Bijvoorbeeld als eerste oriëntatie voor een plan van aanpak: welke onderwerpen zijn voor onze school relevant, op welke manier en voor wie? Of om naar een eigen oplossing te zoeken voor concrete vraagstukken die zich in de school voordoen op het vlak van ict-bekwaamheid: wat is de achtergrond van het vraagstuk, wie zijn er wel en niet bij betrokken en welke kennis is beschikbaar over het vraagstuk?

Thema’s en gespreksonderwerpen

Deze handreiking biedt u handvatten om met hoofdvragen en bijbehorende deelonderwerpen het gesprek aan te gaan over ict-bekwaamheid. Voor deze dialoog hebben we een overzicht gemaakt van mogelijke gespreksonderwerpen en gespreksvragen per sleutelfiguur. De antwoorden verschillen per school en per team. In deze handreiking vindt u verwijzingen naar praktijkvoorbeelden, onderzoeken, wetenschappelijke bronnen en andere artikelen die helpen om tot een antwoord te komen.

Ons advies is om uw eigen weg te kiezen, onderwerpen te selecteren die in uw schoolorganisatie leven en die met alle betrokkenen te onderzoeken. De vragen van de leraar over ict-bekwaamheid vormen altijd het startpunt. Heeft u een andere rol in de school, kijk dan ook naar de vragen die passen bij uw eigen rol.

De gespreksonderwerpen zijn geordend aan de hand van diverse thema’s:

• Onderwijsleerproces en onderwijsvisie: over de inzet van ict in het primaire proces, zoals pedagogiek, didactiek, onderwijsinhoud, digitale geletterdheid.
• Taken, cultuur en samenwerken: over het organiseren van het onderwijs, zoals taakverdeling bij professionalisering en sturingsfilosofie, teamontwikkeling en leren van elkaar, faciliteren van professionalisering.
• Ict en de omgeving: over maatschappelijke ontwikkelingen en het participeren in externe netwerken.
• Eigen professionalisering: over de inzet van ict voor uw eigen professionalisering.

Daarnaast hebben we drie specifieke beleidsthema’s onderscheiden die voor de meeste scholen urgent zijn: gelijke kansen, veiligheid en AVG (informatiebeveiliging).

16 ict-bekwaamheden van de leraar

In deze handreiking vindt u 16 ict-bekwaamheden voor de leraar. Dit geeft een totaaloverzicht van vaardigheden die een leraar kan verwerven. Deze bekwaamheden vormen de leidraad om zelf aan de slag te gaan met een doordachte aanpak van ict. Daarbij kiest u zelf de thema’s en onderwerpen die op uw school belangrijk zijn. De bekwaamheden zijn dus niet bedoeld als een normerende lijst of standaardset met ict-competenties waar iedere leraar aan zou moeten voldoen.

Meer over ict-bekwaamheid