Ict-bekwaamheid is een onmisbare competentie op een 21e eeuwse school. Maar wat houdt dit nu precies in? Het gaat hier om de vaardigheden die leraren nodig hebben om ict zó te integreren dat het hun onderwijs aantrekkelijker, efficiënter, effectiever en beter te organiseren maakt.
Het thema ict-bekwaamheid is voortdurend in beweging. Privacy en sociale media speelden een paar jaar geleden bijvoorbeeld nauwelijks een rol, terwijl die onderwerpen nu onlosmakelijk verbonden zijn met het gebruik van ict. Ict-bekwaamheid is dus nooit af. Daardoor is er geen vaststaand lijstje met criteria waar scholen zich aan moeten houden. Deze criteria volgen uit de onderwijskeuzes die de school zelf maakt. Op basis daarvan weet een school welke leermaterialen kunnen worden gebruikt en welke rol ict daarin speelt. En welke vaardigheden leraren dus nodig hebben.
4 aandachtsgebieden
Voor het bepalen van het beleid van een school rond ict-bekwaamheid zijn er 4 aandachtsgebieden:
- Pedagogisch-didactisch handelen
- Werken in de schoolcontext
- Professionele ontwikkeling
- Digitale geletterdheid
We werken deze aandachtsgebieden hieronder verder uit.
Pedagogisch-didactisch handelen
Leraren ondersteunen hun onderwijs met ict-hulpmiddelen. Zij kunnen beoordelen wanneer ict meerwaarde heeft en passen hun kennis en vaardigheden op gebied van leerinhoud, pedagogiek, didactiek en technologie in samenhang toe.
Het gesprek over pedagogisch-didactisch handelen vindt op de scholen zelf plaats, tussen de schoolleider en het team. Momenteel zoeken veel scholen naar manieren om meer maatwerk te bieden aan leerlingen en ict is een middel dat differentiatie op nieuwe manieren mogelijk maakt. Het team bepaalt in hoeverre het voor maatwerk kiest en vervolgens welke ict-toepassingen daarbij kunnen worden ingezet.
Hierbij geldt een aantal taken/deskundigheden:
- kennis uit onderzoek over de toegevoegde waarde van het automatiseren met digitale leermiddelen
- een goed beeld van wat in de markt te koop is
- het leren gebruiken van deze pakketten
- het leren interpreteren en toepassen van de data die bij gebruik van deze pakketten beschikbaar komt
- het evalueren van de resultaten om het rendement van de pakketten te meten
- het evalueren van gebruik om te meten hoeveel tijd
Deze taken en deskundigheden zijn vervolgens aanleiding voor taakverdeling of zelfs functiedifferentiatie.
Werken in de schoolcontext
Leraren gebruiken ict-middelen om hun werk te organiseren en te verantwoorden. Ze gebruiken de ict-systemen van de school om hun eigen werk te organiseren, om met collega’s en ouders te communiceren en om hun eigen handelen te verantwoorden. Deze processen moeten allemaal goed verlopen. Bovendien is iedereen verplicht om met bijvoorbeeld het leerlingvolgsysteem te werken.
Daarom is het belangrijk om op school 1 lijn te trekken in digitale communicatie met ouders, het gebruik van sociale media en een centraal e-mailbeleid of privacyprotocol.
3 vaardigheden zijn cruciaal voor ict-bekwaamheid op dit gebied:
- administratieve zaken digitaal vastleggen, beheren en delen
- voortgang van leerlingen digitaal zichtbaar maken en volgen
- digitaal communiceren
Professionele ontwikkeling
Ict-bekwaam zijn op dit vlak betekent dat leraren hun eigen vakbekwaamheid met behulp van ict-middelen onderhouden en ontwikkelen. Zij kunnen de meest actuele informatie online vinden en weten hoe ze ict kunnen inzetten om vakbekwaam te blijven. Ze kunnen daarbij:
- voor hun vakgebied relevante digitale bronnen vinden en raadplegen
- de laatste ontwikkelingen in hun vakgebied volgen en kennis en ervaring uitwisselen via digitale platforms
De Wet op de beroepen in het onderwijs (Wet BIO), met daarin de bekwaamheidseisen voor leraren, staat centraal bij professionele ontwikkeling.
Digitale geletterdheid
Nationale en internationale instanties stellen vast dat digitale geletterdheid voor een groot deel bepaalt of burgers mee kunnen draaien in de moderne wereld op het gebied van leven, leren en werken. In het ICILS-onderzoek van 2015 wordt gesteld dat de mate van geletterdheid bij jongeren voor een groot deel samenhangt met hun sociaaleconomische achtergrond. Onderwijs kan hier het verschil maken. Daarom is het voor leraren essentieel dat ze zelf digitaal geletterd zijn. Onder digitale geletterdheid verstaan we in deze context het gebruik van ict voor het verzamelen, creëren en delen van digitale informatie, om thuis, op school, op het werk en in de samenleving als geheel effectief te participeren.
We maken hier onderscheid tussen 4 aspecten:
- ict-basisvaardigheden
- computational thinking
- informatievaardigheden
- mediawijsheid
Agenda ict-bekwaamheid
Kennisnet heeft ook een agenda ict-bekwaamheid gepubliceerd. Hierin zijn de bovenstaande aandachtsgebieden verder uitgewerkt. Daarnaast kunnen schoolleiders en bestuurders met enkele uitgewerkte en concrete scenario’s ideeën opdoen om het beleid rond ict-bekwaamheid in de scholen verder vorm te geven.
Bekijk alle antwoorden op veelgestelde vragen
Dit is één van de artikelen in een reeks die Kennisnet tot stand brengt met de PO-Raad. Bekijk het overzicht van alle artikelen uit de serie ‘Vraag & antwoord’.