Leraar, onderwijsassistent

© Kennisnet

Onder de ‘leraar’ verstaan we iedereen op school die onderwijs verzorgt en daarmee verantwoordelijk is voor het primaire proces. In de praktijk is dat naast de leraar mogelijk ook de leraar in opleiding of de (technisch) onderwijsassistent.

Ict-bekwaamheden van de leraar

Het gaat in deze handreiking over de 16 ict-bekwaamheden van de leraar. Zij vormen de leidraad om zelf aan de slag te gaan met een doordachte aanpak van ict op school. En zij zijn de basis om het gesprek te starten over ict-bekwaamheid.

Gespreksonderwerpen en gespreksvragen

Deze handreiking biedt u handvatten om met hoofdvragen en bijbehorende deelonderwerpen het gesprek aan te gaan over ict-bekwaamheid. Voor deze dialoog hebben we een overzicht gemaakt van mogelijke gespreksonderwerpen en gespreksvragen per sleutelfiguur. De antwoorden verschillen per school en per team. In deze handreiking vindt u verwijzingen naar praktijkvoorbeelden, onderzoeken, wetenschappelijke bronnen en andere artikelen die helpen om tot een antwoord te komen.

Ons advies is om uw eigen weg te kiezen, onderwerpen te selecteren die in uw schoolorganisatie leven en die met alle betrokkenen te onderzoeken. De vragen van de leraar over ict-bekwaamheid vormen altijd het startpunt. Heeft u een andere rol op school, kijk dan ook naar de vragen die passen bij uw eigen rol.

De gespreksonderwerpen zijn geordend aan de hand van diverse thema’s:

Bijeenkomst
Hoe verbindt u de onderwijsvisie aan een visie op ict? © istock

Daarnaast behandelen we bij deze onderwerpen vier specifieke beleidsthema’s die voor de meeste scholen urgent zijn: gelijke kansen, digitale geletterdheid, veiligheid en AVG (informatiebeveiliging).

Hierna vindt u de hoofdvragen, onderwerpen, gespreksvragen en achtergronden bij mogelijke antwoorden.

Visie en onderwijsleerproces

Hoofdvraag 1a. Hoe verbindt u vakinhoud, pedagogiek en didactiek aan technologie?

Leren en lesgeven kan veranderen als daar ict aan wordt toegevoegd. Daarvoor is kennis nodig van de pedagogische en didactische mogelijkheden en beperkingen van ict-toepassingen in relatie tot effectief leren en lesgeven.

Onderwerp 1.1 De waarden van de school in relatie tot pedagogisch en didactisch handelen rond ict

Iedere school heeft haar eigen karakter, waarden, visie, missie, doelstellingen en uitgangspunten. Een school is bovendien openbaar, bijzonder of algemeen bijzonder van aard. De aard van een school heeft invloed op de pedagogische en didactische keuzes die u kunt maken voor uw lessen. Daarmee heeft het ook invloed op of, en hoe u ict daarbij inzet en welke kennis daarvoor nodig is.

Ict-bekwaamheid 1: de leraar kent de mogelijkheden en beperkingen van ict in relatie tot pedagogische en didactische uitgangspunten van de school.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 1.2 Een veilige en motiverende leeromgeving

Een veilige en motiverende (digitale) leeromgeving is een leeromgeving waar alle leerlingen zich welkom voelen en zich vrij voelen om fouten te maken, hun mening te geven en hun kennis, vaardigheden en gedrag te onderzoeken en te delen. 

Leren en lesgeven kan veranderen als daar ict aan wordt toegevoegd. © istock

Ict-bekwaamheid 2: de leraar kent het belang van een veilige en motiverende leeromgeving voor de leerling en maakt hierbij de juiste keuze voor ict-toepassingen.

Tips voor het gesprek 

Onderwerp 1.3 Technologie en e-didactiek gebruiken om leerlingen uw vak te leren

Technologie kan uw pedagogiek en didactiek ondersteunen en versterken: e-didactiek. 

Ict-bekwaamheid 3: de leraar kan de inhoud van zijn vak en de (vak)didactiek relateren aan de juiste inzet van ict.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 1.4 Technologie gebruiken om leerlingen te leren leren

Leerlingen voorbereiden op een leven lang leren vraagt om de ontwikkeling van metacognitieve kennis en vaardigheden, zelfstandig leren en werken, zelfregulatie, leerstrategieën enzovoort. Aandacht voor deze ontwikkelingen als voorwaarde bij het leren met ict vraagt om leraren die daar kennis van hebben.

© istock

Ict-bekwaamheid 4: de leraar heeft aandacht voor ontwikkeling van metacognitieve kennis en vaardigheden van de leerling die een voorwaarde zijn voor leren met ict.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 1.5 De technologische toepassingen, innovaties en ontwikkelingen uit uw vakgebied

Ieder vak- en leergebied kent in de praktijk zijn eigen technologische ontwikkelingen. Leerlingen leren niet alleen hun vak, maar maken ook kennis met specifieke technologieën. Het is belangrijk die vakontwikkelingen een plaats te geven in het onderwijs. 

Ict-bekwaamheid 5: de leraar is en blijft op de hoogte van de technologische ontwikkelingen in zijn vakgebied.

Tips voor het gesprek

Digitale geletterdheid

Hoofdvraag 1b. Hoe integreert u digitale geletterdheid in het onderwijs?

Leerlingen zijn digitaal geletterd als ze bewust, verantwoordelijk, kritisch en creatief gebruik kunnen maken van digitale technologie, media en andere technologieën. Deze media en technologieën zijn nodig om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse én toekomstige informatiesamenleving.

Onderwerp 1.6 Digitale geletterdheid geïntegreerd of als vak aanbieden

Het leergebied digitale geletterdheid kunnen scholen als apart vak aanbieden of integreren in andere leergebieden. Een combinatie is ook mogelijk. In alle gevallen is het belangrijk dat er voldoende expertise en kennis op school aanwezig is om de ontwikkelingen in het vakgebied bij te kunnen houden, zowel vakinhoudelijk als vakdidactisch.

Ict-bekwaamheid 6: de leraar kent het belang van digitale geletterdheid voor de leerling en bespreekt mogelijke aanpakken met collega’s.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 1.7 Vakdidactiek digitale geletterdheid

Net als ieder leergebied gaat het ook bij digitale geletterdheid om bepaalde kennis van en informatie over de eigen vakdidactiek, werkvormen en aanpak, waar leraren van op de hoogte moeten zijn. 

Ict-bekwaamheid 7: de leraar maakt beredeneerde keuzes voor werkvormen bij het aanleren en inoefenen van digitale geletterdheid.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 1.8 Digitale geletterdheid van de leraar

Leraren streven naar een veilig en pedagogisch verantwoord leerklimaat. Dit geldt ook voor het werken in een digitale wereld. Het is daarom belangrijk dat de leraar kennis en bekwaamheden heeft op het gebied van ict-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking. Onderdeel hiervan is een open en geïnteresseerde houding ten opzichte van de digitale leefwereld van leerlingen. Een leraar kan bijvoorbeeld het gesprek aangaan met leerlingen over wat ze online meemaken en hoe ze online met elkaar omgaan. 

Alleen leraren met basisvaardigheden op het gebied van digitale geletterdheid kunnen leerlingen echt verder helpen bij het leren van digitale vaardigheden. Dit is erg belangrijk, omdat leerlingen digitale vaardigheden niet vanzelf ontwikkelen. Er zijn grote verschillen tussen leerlingen, onder andere door hun maatschappelijke achtergrond. Leraren die digitaal geletterd zijn, kunnen daarom een grote rol spelen in het overbruggen van deze kloof.

Ict-bekwaamheid 8: de leraar bezit de digitale vaardigheden om met technologie pedagogisch verantwoord te werken in een digitale wereld.

Tips voor het gesprek 

Centrale afspraken in de organisatie

Hoofdvraag 2. Hoe blijft u op de hoogte van centrale afspraken in de organisatie rondom technologie?

Een effectieve inzet van ict door leraren vraagt ook om aandacht voor de organisatie. Leraren organiseren en verantwoorden hun activiteiten met behulp van digitale middelen. Denk aan het digitaal vastleggen van informatie, beheren en delen van informatie en digitaal communiceren met ouders, leerlingen en collega’s.

© istock

Onderwerp 2.1. Systemen en digitale hulpmiddelen in school

Voor de organisatie gebruiken scholen diverse digitale systemen en hulpmiddelen. Iedere school maakt daarin een keuze. Denk aan systemen en hulpmiddelen voor administratieve informatie, bijvoorbeeld om de voortgang van leerlingen zichtbaar te maken. Het is belangrijk om te weten welke systemen en hulpmiddelen er zijn en welke vaardigheden nodig zijn om die goed te kunnen gebruiken. Ook is het van belang dat er voor de systemen en hulpmiddelen die door de organisatie gebruikt worden goede afspraken worden gemaakt, procedures worden gevolgd en routines worden ontwikkeld. 

Ict-bekwaamheid 9: de leraar maakt veilig en verantwoord gebruik van ict voor bedrijfsvoering en communicatie.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 2.2. Digitale communicatie met leerlingen, ouders en collega’s

Veel systemen en hulpmiddelen bieden scholen de mogelijkheid om informatie te delen en te communiceren met verschillende betrokkenen. Daar zijn heldere en gedragen afspraken en procedures bij nodig. Ook is het van belang dat de leraar de juiste kennis en informatie voorhanden heeft. 

Lerares in gesprek met ouders
© istock

Ict-bekwaamheid 10: de leraar kent de gevolgen van de privacywetgeving (AVG) voor zijn rol in de organisatie.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 2.3. Ondersteuning bij de inzet van digitale technologie voor het organiseren van werk

Met de toename van digitale middelen zijn informatiegeletterdheid (zoeken, identificeren, evalueren en gebruiken van informatie) en informatiemanagement (vastleggen, beheren en delen van informatie) sterk veranderd. In het beste geval maakt digitale technologie het organiseren en uitvoeren van werk efficiënter en effectiever. De leraar kan bepalen of en in hoeverre digitale toepassingen toegevoegde waarde kunnen bieden. De leraar kan om ondersteuning vragen als dit nodig is. 

Ict-bekwaamheid 11: de leraar is in staat te bepalen in hoeverre digitale toepassingen voor hem/haar toegevoegde waarde hebben voor het organiseren van zijn werk.

Tips voor het gesprek

Ict en de omgeving

Hoofdvraag 3. Hoe verhoudt u zich op ict-gebied tot uw omgeving?

De school staat midden in de maatschappij. Het is belangrijk om daar als leraar aansluiting bij te houden. Een manier om dat te doen is door in verbinding te blijven met externe betrokkenen. Naast alle betrokkenen op school bij het leren en ontwikkelen van leerlingen zijn veel externe instanties betrokken. Denk aan bedrijven, vervolgopleidingen, maar ook de lerarenopleidingen en bibliotheken. Ook in de samenwerking met die omgeving wordt steeds meer gebruikgemaakt van technologie.

3 meisjes in de klas
Het is belangrijk om als leraar aansluiting bij de maatschappij te houden. © istock

Onderwerp 3.1 Relatie met vervolgopleiding en werkveld

Om de kloof te overbruggen tussen uw school en de vervolgopleidingen of het werkveld waarvoor leerlingen worden opgeleid, is het belangrijk een goede relatie te onderhouden met die externe betrokkenen en te weten wat daar speelt, bijvoorbeeld bij de inzet van ict.

Ict-bekwaamheid 12: De leraar heeft oog voor vervolgopleidingen en werkveld om de inzet van technologie te versterken.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 3.2 Relatie met (leraren)opleidingen

De school maakt deel uit van het werkveld waarvoor verschillende (leraren)opleidingen hun studenten opleiden. Het is belangrijk om de wensen en verwachtingen van de school ten aanzien van nieuwe leraren (in opleiding) met hen af te stemmen, ook als het gaat om de voorbereiding op het gebruik van ict in de klas, zodat de leraar hierop in kan spelen.

Ict-bekwaamheid 13: de leraar houdt contact met lerarenopleidingen om de inzet van technologie te versterken.

Tips voor het gesprek

Onderwerp 3.3. Relatie met andere partijen die expertise over technologie hebben

Niet alleen leraren verzorgen onderwijs op een school. Soms zijn ouders met een specifieke expertise betrokken. Ook bibliotheken spelen een belangrijke rol. Verder zijn er allerlei organisaties en stichtingen die een deel van het curriculum voor hun rekening (kunnen) nemen. Afstemming is daarbij van groot belang, bijvoorbeeld over de ict die voor dit onderwijs wordt ingezet.

Ict-bekwaamheid 14: de leraar betrekt externe expertise op het gebied van ict en technologie in het onderwijs.

Tips voor het gesprek

Eigen professionele ontwikkeling

Hoofdvraag 4. Hoe gebruikt u technologie voor uw eigen professionele ontwikkeling?

Als het gaat om professionaliseren heeft iedereen zo zijn eigen behoeften en interesses. Of een professionaliseringsactiviteit effect heeft, hangt onder meer af van de motivatie en identiteit van een leraar. Tegelijkertijd is het goed om u te realiseren dat doelgericht samenwerkende leraren – leraren die samen hun onderwijs voorbereiden, uitvoeren en evalueren – een enorme, positieve invloed hebben op de ontwikkeling van leerlingen. Technologie kan daarin een verbindende factor van betekenis zijn. Daarbij is een kritische blik van de leraar op (de invloed van) technologie nodig.

Onderwerp 4.1 Technologie voor eigen leren en professionaliseren

Leren over en met technologie is een doorlopend proces. De professional ontwikkelt en deelt dan ook voortdurend kennis over het gebruik van ict in het onderwijs. Daarbij neemt hij verantwoordelijkheid waarbij autonoom handelen en collectieve ambities met elkaar in balans zijn. Ook verbetert en vernieuwt hij voortdurend werkprocessen om efficiënter en effectiever functioneren te bevorderen. 

Hoe gebruikt u technologie voor uw eigen professionele ontwikkeling? © istock

Ict-bekwaamheid 15: de leraar ontwikkelt en deelt voortdurend kennis over het gebruik van ict in het onderwijs. 

Tips voor het gesprek

Onderwerp 4.2. Samenwerken met collega’s aan verdere ontwikkeling van onderwijs met technologie

‘Samen kom je verder.’ Dat is het idee achter Collective Teacher Efficacy. Waar ‘efficacy’ op zichzelf gaat om het geloof in eigen kunnen, gaat Collective Teacher Efficacy om het gezamenlijke geloof van leraren dat je als team een positieve invloed kunt uitoefenen op de ontwikkeling van leerlingen. Bij succesvolle teams van leraren leidt dat gezamenlijke geloof ertoe dat leraren doeltreffend samenwerken: samen onderwijs voorbereiden, uitvoeren en evalueren. 

Ict-bekwaamheid 16: De leraar werkt doelgericht samen met andere leraren om tot een doordachte inzet van ict te komen.

Tips voor het gesprek

Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid

Beeldmerk Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid Dit artikel is onderdeel van de ‘Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid’. Met behulp van achtergrondartikelen, praktijkvoorbeelden, overzichten en tools kunt u hiermee in uw school het goede gesprek voeren over de ict-bekwaamheid van de leraar

Dit artikel is onderdeel van de ‘Handreiking professionalisering ict-bekwaamheid’. Met behulp van achtergrondartikelen, praktijkvoorbeelden, overzichten en tools kunt u hiermee in uw school het goede gesprek voeren over de ict-bekwaamheid van de leraar.

Deel deze pagina: Leraar, hoe zorgt u voor professionalisering van ict-bekwaamheid?

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail
  • Deel deze pagina