Frans Schouwenburg
Waarom is het belangrijk om digitale vaardigheid te meten?
“Digitale vaardigheden in het onderwijs worden nog te vaak als vanzelfsprekend gezien. Niet terecht, want uit onderzoeken blijkt steeds weer dat de ict-bekwaamheid van zowel leraren als leerlingen te wensen overlaat. Om te kunnen functioneren in de huidige digitale maatschappij, hebben leerlingen en leraren digitale vaardigheden nodig. Maar als je dit wil verbeteren, is het ook nodig om te weten waar je staat. Je moet het kunnen meten.
“Nu wordt dat vaak op indirecte manieren gedaan, bijvoorbeeld met zelfrapportage via lijstjes van competenties. Dat levert vooral een eigen interpretatie op van die vaardigheden, maar geeft geen inzicht in de daadwerkelijke prestaties.
“In mijn onderzoek heb ik mij gericht op de manier waarop leerlingen en leraren hun digitale vaardigheden uiten en daarover redeneren, met als doel deze vaardigheden te kunnen toetsen in authentieke onderwijssituaties.”
Hoe hebt u dat onderzocht en wat bleek daaruit?
“Eerst richtte ik mij op hoe en waarom leraren ict gebruiken in hun onderwijspraktijk. Via video’s bekeek ik hun professionele redeneren en hun daadwerkelijk handelen.
“Daaruit bleek dat leraren ict vooral gebruiken om hun onderwijs aantrekkelijker te maken, klassenmanagement te bevorderen, leren te activeren en instructie te geven. Maar minder vaak om bijvoorbeeld te differentiëren of te leren.
“Onderwijs aantrekkelijker maken is natuurlijk belangrijk voor de motivatie van leerlingen, maar richt zich niet op langetermijnopbrengsten. Je hoopt bijvoorbeeld dat leraren een programma als Snappet ook gebruiken om te differentiëren, en niet alleen als een stukje klassenmanagement.”
Hoe kan ict-bekwaamheid volgens u verbeterd worden?
“De toepassing van ict in het onderwijs blijkt vooral op eigen ervaring gebaseerd te zijn, en niet per se op kennis over welke technologie effectief is voor specifieke onderwijsdoelen. Om ict-bekwaamheid te verbeteren, via eigen ervaring, kun je bijvoorbeeld kijken bij collega’s en daar inspiratie opdoen.
“Leer daarnaast explicieter hoe je ict kunt gebruiken om didactiek te ondersteunen. Dat zijn echt twee aparte werelden die geïntegreerd moeten worden. Leraren worden wel gefaciliteerd in bijvoorbeeld cursussen over technologie, maar de vertaling van de techniek naar toepassing in het eigen onderwijs, die slaan we vaak nog over.
“Stel jezelf vragen over de les die je wil gaan geven: welke toepassing ondersteunt mijn didactische aanpak? Waar baseer ik mijn keuzes op? Het leren om hierover expliciet te redeneren is een belangrijke schakel om digitaal vaardiger te worden. Je moet wel weten waarom je doet wat je doet, om een praktisch voorbeeld of een toepassing naar je eigen onderwijspraktijk te vertalen.”
U hebt ook onderzocht hoe dit beter gemeten kan worden, wat bleek daaruit?
“Het toetsen van digitale vaardigheden van leraren kun je het beste baseren op praktische en authentieke situaties. Dat vereist een gepersonaliseerde benadering die meer nadruk legt op het leerproces, dan de uiteindelijke prestaties.
“Een belangrijke bevinding hierbij is dat je rekening moet houden met de snelle veranderingen van digitale ontwikkelingen. Digitaal vaardig zijn, betekent dus ook in staat zijn om met die veranderingen om te gaan en zo optimaal techniek te benutten, zowel in de klas als daarbuiten.”
Meer lezen over ict-bekwaamheid van leraren? Lees de publicatie: ‘Handreiking ict-bekwaamheid van de leraar: hoe pakt u dat aan?’