Remco Pijpers
Krassen op het dashboard
In de publicatie ‘Krassen op het dashboard – De invloed van adaptieve leersystemen op de professionele ruimte van de leerkracht’ staan meer aandachtspunten en concrete tips voor leraren.
De aanbevelingen volgen uit een literatuuronderzoek en een groot aantal gesprekken met leraren, ict-coördinatoren, schoolleiders, beleidsmedewerkers van schoolbesturen, onderzoekers en andere experts. Ook bekeek Kennisnet de leerplatformen Snappet en Gynzy en sprak met de makers ervan.
1. Vertrek vanuit waarden
Schoolbestuurders en -directeuren kunnen in het uitdragen van hun visie en kwaliteitsbeleid meer ruimte geven aan een waardengericht perspectief. Daarbij draait het om ethische begeleiding van adaptieve technologie, met aandacht voor de eigen waarden en de expliciete en impliciete waarden in het systeem. Regelmatige reflectie (in wisselende samenstellingen) draagt binnen de onderwijsorganisatie bij aan een lerende cultuur, waarin leraren elkaar kunnen helpen.
2. Stap voor stap
Introduceer adaptieve technologie in kleine stapjes. Begin bijvoorbeeld in een enkele groep, bij wijze van experiment. Evalueer. Wissel (pedagogische) ervaringen uit. Welke pedagogische momenten dienen zich aan? Beschouw het adaptieve materiaal als onderdeel van het totale pakket aan didactische instrumenten. Denk na over de ideale mix van leermiddelen die past bij uw onderwijsvisie. Dit experiment kan een goede basis opleveren om in meer groepen te gaan werken met adaptieve leersystemen.
3. Dring bij leveranciers aan op transparantie
Vraag ontwikkelaars te laten zien waar en op welke manier de software op data gebaseerde beslissingen neemt. Scholen kunnen dit dan afzetten tegen hun eigen observaties en pedagogische ideeën. Daarnaast is het belangrijk dat er meer inzicht komt in de kwaliteit (de psychometrische eigenschappen) van de learning analytics van de adaptieve systemen.
4. Bed ethiek in bij professionalisering
Het ligt voor de hand dat instrumentele digitale vaardigheden (hoe moet een systeem worden bediend?) en datageletterdheid (waaronder learning analytics) tot het basisgereedschap behoren van leraren, wanneer een school met adaptieve leersystemen gaat werken. Dit moet uiteraard worden gekoppeld aan onderwijskundige expertise. Bepaal ook welke ict-vaardigheden (inclusief datageletterdheid) de school van de leraar verwacht om een adaptief leermiddel goed te kunnen plaatsen in betekenisvolle didactische scenario’s. Daarbij zijn de ethische en pedagogische aspecten heel belangrijk. De omgang met data vergt een gewetensvol handelen waarbij de leraar aanvoelt hoe hij moet omgaan met spanningen die ontstaan in de wisselwerking met technologie. Bed ethiek ook in op de lerarenopleidingen.
5. Ontwikkel een methodiek om adaptieve leersystemen pedagogisch door te lichten
Een methodiek om adaptieve en andere onderwijstechnologieën pedagogisch te evalueren, zou landelijk kunnen bijdragen aan het handelingsvermogen van teams. In dit het perspectief zouden ook de evaluaties van leerlingen en ouders moeten worden meegewogen.
6. Maak werk van de digitale autonomie van de school
Er is meer onderzoek nodig om te zien hoe de scholen ‘institutioneel’ sterker kunnen staan, zodat zij zelf hun online leeromgevingen en professionele pedagogische autonomie kunnen ontwerpen en inrichten. Hoe onderwijstechnologie nu is ingericht (waar de data staan, hoe het algoritme werkt, bijvoorbeeld), staan bedrijven in plaats van scholen aan het roer.
Adviezen voor leraren
Om op ethisch-pedagogische kwesties een antwoord te vinden, is het belangrijk dat de leraar zijn professionele ruimte gebruikt en zich bewust is van wat adaptieve technologie doet met zijn denken over goed onderwijs, de besluiten die hij neemt en zijn omgang met die technologie. Dan kan hij in de klas het werken met adaptieve leersystemen begeleiden vanuit opvoedkundige waarden en pedagogische tact.
Er is ook een samenvatting van de belangrijkste plussen, minnen en knelpunten die uit de analyse naar voren zijn gekomen.