Dit artikel is geschreven in samenwerking met dr. Sui Lin, één van de initiatiefnemers van het consortium Lesson Study Nederland

In Japan wordt Lesson Study al sinds het begin van de vorige eeuw ingezet bij de professionalisering van leraren. In deze aanpak staat de eigen onderwijspraktijk, met een focus op het leren, en de leeractiviteiten van leerlingen centraal. 

De aanpak is verrassend eenvoudig: in kleine samenwerkende teams ontwikkelen leraren via het doorlopen van een gestructureerde onderzoekscyclus een gezamenlijk ontwerp, van een zogenaamde onderzoeksles. Vervolgens geven en observeren zij de les en bespreken deze na. 

Wat is het? 

Het doel van de aanpak is om het didactisch handelen van leraren en daarmee het leren van leerlingen te verbeteren (De Vries, Verhoef, & Goei, 2016). Lesson Study is een professionaliseringsvorm waarbij een team leraren op systematische wijze de eigen lespraktijk bestudeert op basis van een gezamenlijk ervaren leerprobleem. 

Samenwerken met lesson study
In Lesson Study staat de eigen onderwijspraktijk, met een focus op het leren, en de leeractiviteiten van leerlingen centraal. 

De aanpak onderscheidt zich van anderen professionaliseringsaanpakken door de expliciete aandacht voor het leren van de leerlingen en de leersituatie. Het is een benadering om samen met collega’s vat te krijgen op het onderwijs in de eigen school, en dit samen naar een hoger plan te brengen. Dit doen zij door regelmatig stil te staan bij de vraag: stimuleert deze les het leren van de leerling nu echt, of kan ik met deze les tegemoet komen aan de onderwijsbehoeften van de leerlingen?

Hoe werkt het? 

Het model dat in Nederland is ontwikkeld, bestaat uit een cyclus van 6 fasen. Hierbij wordt gewerkt in een team, van ongeveer 4 tot 6 collega’s. De teamsamenstelling kan op allerlei verschillende manieren worden ingedeeld. Denk hierbij aan een indeling op basis van het leerjaar waarin wordt lesgeven, interesse, of een specifiek vakspecialisme. 

Ook kan de aanpak zowel schoolgebonden als schooloverstijgend worden ingezet, bijvoorbeeld in groepjes leraren van eenzelfde vakgebied of met leraren van verschillende scholen. Met het team worden alle fasen van het proces doorlopen, waarbij er eigenlijk een mini-onderzoek plaatsvindt naar de leersituatie (De Vries, Verhoef, & Goei, 2016).

De 6 fasen:

  1. Samen bepalen wat het doel, het onderzoeksthema en de onderzoeksvraag is.
  2. Op basis daarvan wordt een onderzoeksles ontworpen voor een geselecteerde klas, waarbij observaties worden ontworpen voor een aantal leerlingen.
  3. Vervolgens geeft een teamlid de les aan deze klas, terwijl zijn collega’s de leerlingen observeren. Na de onderzoeksles worden de leerlingen kort geïnterviewd.
  4. De teamleden bespreken de les na. Ze analyseren de invloed van de keuzes in de les op het leren van de leerlingen en verbinden er conclusies aan.
  5. De les wordt zo nodig bijgesteld en opnieuw gegeven.
  6. Tot slot bekijkt het team wat de leerlingen en leraren hebben geleerd en worden ervaringen gedeeld met anderen.
Weergave van de 6 fasen van Lesson Study
De 6 fasen van de aanpak.

Hoe kan de aanpak bijdragen aan een doordachte inzet van ict in de leersituatie?

Bij ict-bekwaamheid gaat het niet om een ict-vraagstuk, maar om de vraag: ‘Hoe krijgt u leraren in beweging en hoe creëert u een lerende organisatie?’.  Er zijn natuurlijk verschillende aanpakken mogelijk, denk aan de aanpak van Stichting Leerkracht, maar Lesson Study is ook een mogelijke benadering voor dit vraagstuk. 

Uit recent onderzoek blijkt dat de aanpak een grote impuls geeft aan de professionele community (Schot, van Look, & van Dijk, 2020). Volgens Schot en collega’s biedt de aanpak structuur aan een gesprek over (goed) onderwijs, waarbij diverse teamleden gebruik kunnen maken van de beschikbare expertise binnen de school en/of van wetenschappelijke literatuur. Dit blijkt ook uit recent onderzoek van Schipper, de Vries, Goei en van Veen (2019). Hieruit kwam naar voren dat leraren aangeven dat zij met andere ogen kijken naar het leren van hun leerlingen (Schipper, Goei, de Vries, & van Veen, 2017).

Professionalisering ict-bekwaamheid van de leraar

Ook op het gebied van de professionalisering van de ict-bekwaamheid van de leraar is een effectieve aanpak van belang. Lesson Study kan bijdragen aan de elementen van een effectieve professionalisering van ict-bekwaamheid, zoals: 

Meer positieve effecten

In een ander onderzoek wordt bovendien vastgesteld dat er veel positieve effecten zijn aan het implementeren van Lesson Study (van de Vries, Roorda, & van Veen, 2017). 

Zo blijken leraren diverse effecten te ervaren op het gebied van (vak)didactische kennis en inzichten en een beter beeld te hebben van onderwijs-/leermateriaal. Ook geven leraren aan dat de aanpak bijdraagt aan een vollediger begrip van het denken van leerlingen. Daarnaast zijn er ook leraren die aangeven dat het hen het gevoel kan geven meer verbondenheid met collega’s te ervaren. De wijzigingen die leraren doorvoeren in de onderwijspraktijk met door deze aanpak, kunnen volgens hen kleine en grote wijzigingen zijn, die beter doordacht worden door het inzetten van Lesson Study. 

Binnen deze aanpak worden leraren worden gestimuleerd om zelf actuele kennis te ontwikkelen en deze nieuwe informatie, waar mogelijk, te delen met het team. Ze kijken daarbij naar wat werkt en redeneren expliciet over hun didactisch handelen. Dit is ook een belangrijk element voor de didactische inzet van ict in de leersituatie, zoals blijkt uit de handreiking voor ict-bekwaamheid. Uit onderzoek van Voogt, Sligte, Beemt, Braak en Aesaert (2016). Hieruit blijkt dat deze professionele redenering het allerbelangrijkste is om het leerrendement van ict te vergroten: ‘Wat wil ik bereiken? Welke hulpmiddelen en welke didactische aanpak is hier het best?’ En juist deze redenering wordt op een systematische wijze uitgevoerd tijdens de aanpak.

Maar de aanpak gaat verder dan de persoonlijke en professionele ontwikkeling van leraren. De leerontwikkeling en impact op de leerling staat tenslotte centraal. Uit onderzoek van Hattie (2012) blijkt dat leraren die samen hun eigen impact op leerlingen onderzoeken een bijzonder groot effect hebben en bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs dat ze geven (effectgrootte 0.93). En dit is precies waar het bij deze aanpak om draait. 

Waar kan ik het voor inzetten? 

De aanpak wordt voor verschillende doeleinden ingezet.  Bijvoorbeeld voor een doordachte inzet van ict. Mogelijke contexten hiervoor zijn:

Gemeenschappelijk aan deze verschillende contexten is dat het samen bespreken van lespraktijken als een krachtig middel wordt gezien om het leren van leraren te stimuleren. 

Wat zijn de bevorderende factoren voor de effectiviteit? 

Uit onderzoeken blijkt dat de effectiviteit van de aanpak samenhangt met de volgende randvoorwaarden: (van de Vries, S., Roorda, G., & van Veen, K, 2017)

Hoe start ik?

Start met een klein team van enthousiaste leraren en een goed getrainde procesbegeleider (de Vries, & Van Uffen, 2020). Deze procesbegeleider kan zowel iemand binnen het schoolteam zijn als een externe. Verzamel enthousiastelingen in uw school en zorg ervoor dat de schoolleiding Lesson Study begrijpt, de werkwijze waardeert en het noodzakelijk vindt dat dit gaat plaatsvinden in de school. 

Meer informatie 

Bronnen

Deel deze pagina: Het succes van Lesson Study: samen werken aan leraarprofessionalisering

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail