Welbevinden van leraren en docenten bij afstandsonderwijs

Hoewel niet iedereen de periode van afstandsonderwijs op dezelfde manier heeft ervaren, geven vrijwel alle leraren in alle sectoren aan dat de werkdruk hoger was dan normaal en dat dit stress veroorzaakte. Die stress had een direct gevolg voor het welbevinden van leraren. Opvallend is dat niet alle instellingen en scholen evenveel aandacht hadden voor het welbevinden van hun leraren.

Geleerde lessen uit onderzoek

We onderzochten op basis van diverse nationale en internationale onderzoeken wat voor effect de schoolsluiting heeft gehad op het welbevinden van leraren. Aan de hand van de geleerde lessen die hieruit voortkomen, kunnen scholen in de toekomst meer rekening houden met het welbevinden van hun leraren. 

Ict-bekwaamheid

Online lesgeven vraagt meer van de ict-bekwaamheid van een leraar dan lesgeven in een klaslokaal. Leraren die het gevoel hadden goed om te kunnen gaan met ict hadden dan ook een positievere houding tegenover het afstandsonderwijs en ervaarden daardoor minder stress. Leraren die minder behendig waren met het gebruik van alle online tools en software die nodig zijn bij les op afstand, hebben juist meer stress ervaren.

Werk-privé balans

Werken met (jonge) kinderen thuis heeft tijdens de lockdown bij veel mensen voor stress gezorgd. Net als het feit dat het met thuiswerken lastiger wordt om werk en privé te scheiden en daar een goede balans in te bewaren. Onderzoek toont aan dat het ook voor leraren in de periode van afstandsonderwijs lastiger was om deze werelden te scheiden en dat de zorg voor kinderen in combinatie met het geven van les op afstand tot meer stress leidde. Van deze leraren is het welbevinden in de periode van afstandsonderwijs dan ook gedaald.

Uitval van collega’s en angst voor corona

Met collega’s die uitvielen door corona nam de werkdruk bij andere toe. Daarnaast hebben leraren die tijdens deze periode veel zorgen hadden over hun eigen gezondheid of over die van hun naasten meer stress ervaren tijdens hun werk. Ook het in de praktijk niet goed na kunnen volgen van de coronamaatregelen leidde tot stress en een verminderd welbevinden. 

Omschakeling naar afstandsonderwijs

Het geven van afstands- of hybride onderwijs vraagt om andere vaardigheden van leraren dan de reguliere onderwijssetting. Veel leraren hadden onder andere daardoor het gevoel meer tijd kwijt te zijn met het geven van onderwijs. Een positief gevolg van het geven van hybride onderwijs was het werken met kleinere klassen op school. Veel leraren hebben dit als prettig ervaren. 

Hulp en ondersteuning door school

Goede hulp en ondersteuning vanuit het bestuur of de organisatie is van groot belang voor het welbevinden van leraren. Denk aan het beschikbaar stellen van materialen, maar ook heldere communicatie vanuit de school of instelling naar de leraar en tussen leraren onderling. Onduidelijk communicatie tijdens de periode van afstandsonderwijs heeft negatieve gevolgen gehad voor het welbevinden van leraren.

Contact met ouders en leerlingen

Spontaan en persoonlijk contact met leerlingen werd door leraren gemist. Sommige docenten gaven aan dat de werkdruk hoger werd omdat zij op een andere manier klaar moesten staan voor ouders dan voorheen. Het contact met ouders was moeizamer, onder andere omdat ouderavonden online verliepen. 

Tips en adviezen

Wat kunt u doen om het welbevinden van leraren bij afstandsonderwijs te bevorderen?

• Heb structureel aandacht voor het welbevinden van leraren. Ook tijdens afstandsonderwijs. Dit kan door het een vast onderdeel te maken van het personeelsbeleid op school en het bestuur en teams te stimuleren hier op in te gaan. 
• Maak een plan met richtlijnen voor basiscommunicatie. Heldere en duidelijke communicatie tussen leraren en tussen leraren en ouders of besturen vermindert stress. 
• Help leraren hun ict-vaardigheden te verbeteren. Ondersteun leraren met tijd en middelen bij het professionaliseren van hun ict-vaardigheden. Het uitwisselen van ervaringen tussen leraren onderling kan hier al een gemakkelijke oplossing voor zijn. 
• Zorg dat randvoorwaarden op orde zijn. Zorg dat randvoorwaarden zoals de beschikbaarheid van materialen, hardware en software op orde zijn en heb daarbij oog voor de individuele behoefte van leraren. 

Praktijkvoorbeeld

Het Hilfertsheem College besteedde veel aandacht aan de ondersteuning van leraren tijdens afstandsonderwijs. Daarmee wilde de school hen ontlasten en de kwaliteit van het onderwijs zo goed mogelijk houden. Lees hoe zij dat deden in het praktijkvoorbeeld op voortgezetleren.nl.

Bronnen en onderzoek

Dit artikel is gebaseerd op een groot aantal onderzoeken over de gevolgen van afstandsonderwijs voor het welbevinden van leraren. Wilt u meer weten of u er verder in verdiepen? Meer informatie vindt u in een van de volgende onderzoeken:

• De ‘Monitor hybride onderwijs po’ is een onderzoek van Kennisnet en de PO-Raad. Het geeft inzicht in hoe onderwijs op afstand is ingericht en ervaren. Meer over de Monitor hybride onderwijs.
• De ‘Monitor hybride onderwijs vo’ brengt in kaart hoe onderwijs in het voortgezet onderwijs is ingericht en hoe schoolleiders, ict-coördinatoren, docenten, ouders en leerlingen dit hebben ervaren. Meer over de Monitor hybride onderwijs vo.
• Het nationaal regieorgaan onderwijsonderzoek vroeg onderwijsprofessionals naar de gevolgen van de coronamaatregelen op het onderwijs. De uitkomsten van deze praktijkuitvraag leest u in Impact corona maatregelen op het onderwijs: hogere werkdruk, lager welzijn (pdf).
• Voor dit Europese onderzoeksproject naar afstandsonderwijs en de manier waarop scholen hiermee omgingen en betrokkenen het hebben ervaren, werden 150 stakeholders in 5 lidstaten geïnterviewd. Het onderzoek ‘What did we learn from schooling practices during the covid-19 lockdown?‘ is gratis te downloaden op de website van de Europese Commissie. 
• Onderzoekers in Engeland deden een kwalitatief onderzoek onder 24 leraren in het po en vo naar hun ervaringen met lesgeven tijdens de coronapandemie. U leest meer over de uitkomsten in ‘The Impact of covid-19 on Education: Research Evidence from Interviews with Primary and Secondary Teachers in England‘.

Meer geleerde lessen

Dit artikel maakt onderdeel uit van de serie “Geleerde lessen van afstandsonderwijs”. Wilt u meer weten of bent u benieuwd naar de andere geleerde lessen? Lees dan ook: