Vaardigheden van leraren en docenten bij afstandsonderwijs

De vaardigheden van leraren bepalen voor een deel hoe succesvol een leerling leert. Leraren moeten daarom beschikken over didactische basisvaardigheden om goed onderwijs te geven en over complexe vaardigheden om maatwerk te leveren aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Maar bij het geven van afstandsonderwijs moeten die vaardigheden kunnen worden toegepast in een online onderwijsomgeving en dat vraagt van een leraar ook om digitale vaardigheden.

Geleerde lessen uit onderzoek

We onderzochten op basis van diverse nationale en internationale onderzoeken over welke vaardigheden leraren beschikten en hoe zij deze hebben ontwikkeld. Aan de hand van de geleerde lessen die hieruit voortkomen, kunnen scholen in de toekomst hun leraren ondersteunen met het ontwikkelen van de juiste vaardigheden voor het geven van afstandsonderwijs.  

Digitale vaardigheden

Over het algemeen zijn zowel schoolleiders en -bestuurders als leraren zelf positief over ict-vaardigheden van leraren en de wijze waarop zij die in de periode van afstandsonderwijs hebben ontwikkeld. Veel leraren hebben het gevoel digitaal vaardiger te zijn geworden. Leraren die gebruikmaakten van een breed scala aan door technologie ondersteunde onderwijsactiviteiten – denk aan digitale leermiddelen, digitale analyses, (formatief) digitaal toetsen en digitale feedbackmogelijkheden – voelden zich digitaal vaardiger dan leraren die hun onderwijsactiviteiten beperkten tot bijvoorbeeld alleen instructie geven via videobellen. 

Monitoren van het leerproces

Uit onderzoek blijkt dat de monitoring van het leerproces van leerlingen en studenten een opgave was voor veel leraren. Leraren vonden het lastig om zicht te houden op al hun leerlingen tijdens periode van afstandsonderwijs. Leerlingen waren soms online niet goed te bereiken of vertelden simpelweg niet hoe het met ze ging. Veel leraren misten de vaardigheden om het overzicht op leerlingen te behouden of om leerlingen te bereiken. Ook misten zij de digitale vaardigheden om hier op de juiste wijze geschikte ict-applicaties voor in te zetten.

Geven van feedback

Het geven van goede feedback kan het leren verbeteren en leerresultaten verhogen. Het geven van feedback op afstand bleek voor veel leraren lastig. Van mogelijkheden als peer feedback en andere feedback-tools werd minimaal gebruikgemaakt. Ook blijkt dat maar een kleine groep leraren in het po en vo regelmatig digitaal feedback heeft gegeven aan leerlingen over hun vorderingen.

Ondersteuning van ouders

Bij het geven van les op afstand moeten niet alleen leerlingen worden begeleid, maar is het ook nodig om ouders te ondersteunen bij het begeleiden van hun kinderen. Dit kan op verschillende manieren, waarbij de communicatie met ouders altijd belangrijk is. Uit onderzoek bleek dat niet alle leraren over de vaardigheden beschikten om effectief (digitaal) met ouders te communiceren over de ontwikkeling van de leerling. Het betekende in de praktijk vooral dat leraren op een duidelijke manier, over andere zaken en soms vaker, met ouders moesten communiceren in vergelijking met het reguliere onderwijs. 

Didactiek bij les op afstand

Binnen alle sectoren geven leraren aan redelijk positief te zijn over hun ict-vaardigheden en over hun vaardigheden met betrekking tot het online lesgeven. Toch is er een groep leraren die vindt dat zij in de periode van het afstandsonderwijs niet altijd voldoende ondersteund zijn op het gebied van didactiek en keek een minderheid van schoolleiders mee met hoe er werd les gegeven. Terwijl de juiste didactische aanpak ook bij online lessen enorm kan bijdragen aan de motivatie en leeropbrengst van leerlingen. Leerlingen en leraren zagen dan ook dat de variatie in didactiek en activiteiten regelmatig ontbrak. Leerlingen kregen vooral instructie en geen andere actieve werkvorm aangeboden, terwijl juist een diversiteit aan werkvormen de motivatie vergroot.

Tips en adviezen

Wat kunt u doen om leraren te helpen de juiste vaardigheden voor het geven afstandsonderwijs te ontwikkelen?

• Moedig samenwerking aan. Samenwerking en het uitwisselen van praktijkvoorbeelden tussen leraren dragen positief bij aan de ontwikkeling van de nodige vaardigheden van leraren. 
• Blijf investeren in ict-competenties. Leraren moeten hun ict-vaardigheden blijvend ontwikkelen. 
• Investeer ook in andere competenties. Afstandsonderwijs vraagt om meer dan alleen ict-vaardigheden. Denk aan feedback verzorgen en de ondersteuning van ouders. Lees op lesopafstand.nl meer over didactisch handelen bij afstandsonderwijs.
• Benut kansen. Dankzij het afstandsonderwijs liggen er mooie kansen om ook in het reguliere onderwijs gebruik te gaan maken van digitale technologie voor beoordelingen en het geven van feedback.

Meer praktische tips en adviezen over het geven van les op afstand vindt u op lesopafstand.nl. 

Praktijkvoorbeeld

Hoe geeft een leraar tegelijk les aan leerlingen in de klas en leerlingen die thuiszitten met mogelijke coronaklachten? Marloes Derksen, lerares Duits aan het Kennemer College in Beverwijk, zorgt voor een duidelijke opbouw in haar les, zodat de leerlingen thuis gewoon mee kunnen doen. Lees in het praktijkvoorbeeld op voortgezetleren.nl hoe zij dat aanpakt.

Bronnen en onderzoek

Dit artikel is gebaseerd op een groot aantal onderzoeken over toetsen en evalueren bij afstandsonderwijs. Wilt u meer weten of u er verder in verdiepen? Meer informatie vindt u in een van de volgende onderzoeken:

• De Monitor hybride onderwijs po is een onderzoek van Kennisnet en de PO-Raad. Het geeft inzicht in hoe onderwijs op afstand is ingericht en ervaren. Meer over de Monitor hybride onderwijs.
• De Monitor hybride onderwijs vo brengt in kaart hoe onderwijs in het voortgezet onderwijs is ingericht en hoe schoolleiders, ict-coördinatoren, docenten, ouders en leerlingen dit hebben ervaren. Meer over de Monitor hybride onderwijs vo.
• Voor het Europese onderzoeksproject naar afstandsonderwijs en de manier waarop scholen hiermee omgingen en betrokkenen het hebben ervaren, werden 150 stakeholders in 5 lidstaten geïnterviewd. Het onderzoek ‘What did we learn from schooling practices during the covid-19 lockdown?’ is gratis te downloaden op de website van de Europese Commissie.
• 16 mbo-scholen deden samen met HAS, Radboud Universiteit en Turner onderzoek onder 5.000+ docenten, studenten en stafmedewerkers om samen lessen te trekken uit de coronaperiode voor het mbo. Lees meer over dit onderzoek. 

Meer geleerde lessen

Dit artikel maakt onderdeel uit van de serie ‘Geleerde lessen van afstandsonderwijs’. Wilt u meer weten of bent u benieuwd naar de andere geleerde lessen? Lees dan ook: