• Opinie
• |
• Artificial intelligence
• |
• po
• vo
• mbo

Samen bouwen aan publieke AI-voorzieningen

Bij Kennisnet maken we tools en geven we advies over hoe om te gaan met generatieve AI. De behoefte bij scholen aan duiding en advies is onverminderd groot en het is onze taak om in die behoefte te voorzien. Tegelijkertijd merken we dat dit niet genoeg is. De veranderende wereldorde vraagt extra inspanningen. Die zijn nodig voor borging van onze publieke waarden, veiligheid en de autonomie van het onderwijs. Gezamenlijke sectorbrede publieke AI-voorzieningen: de tijd is er rijp voor!

Door Larissa Zegveld

02 september 2025

5 minuten lezen

AI is een gamechanger en ook de onderwijssector ervaart dit, op alle lagen. Het onderwijsproces verandert fundamenteel: we zien de invloed van AI op het curriculum, op de manier waarop leraren lesgeven en leerlingen leren. Ook de wijze van organiseren in de school verandert door AI-tools. 

Aan de slag met artificial intelligence

Zo zijn schoolbesturen al aan de slag  gegaan met het maken van keuzes over een bewuste en verantwoorde inzet van AI. Denk aan beleid, afspraken en een aanpak om AI te integreren in het onderwijs. Kennisnet verbindt besturen en scholen om een gezamenlijke lerende expertisefunctie op sectoraal niveau te laten ontstaan. 

Ook leveren we tools die scholen kunnen gebruiken. Zo lanceerden we vorig jaar de Handreiking AI voor scholen en in mei dit jaar verscheen onze toolkit met Schoolafspraken over het gebruik van generatieve AI . Dit is een veelbekeken en gedownloade toolkit waaruit scholen kunnen putten als ze afspraken willen maken rond het gebruik van generatieve AI.  

We programmeren regelmatig sessies over de inzet van artificial intelligence. Het congres OnderwijsInzicht met focus op AI eind september was binnen de kortste keren volgeboekt en deze maand verwelkom ik ook van harte de bestuurders die op onze uitnodiging ingingen voor een speciaal Bestuurdersdiner over artificial intelligence. 

Maar er is meer nodig en we moeten nu versnellen 

Onze collega’s van SURF berichtten er al voor de zomer over. Nederland dreigt achter te gaan lopen op het gebied van digitale infrastructuur; we hebben snelle netwerken, rekenfaciliteiten en veilige dataopslag nodig als ruggengraat van onze kenniseconomie. Daarom pleit SURF voor investeringen in veilige, Europese alternatieven voor cloud, AI-infrastructuren en dataopslag. Open standaarden, open source, en samenwerking binnen Europa zijn hierbij leidend.  

Zonder extra middelen worden harde keuzes onvermijdelijk: wetenschappers kunnen straks niet meer rekenen op voldoende digitale capaciteit, en grote delen van de infrastructuur verdwijnen mogelijk uit Nederland. Dit schaadt ons wetenschappelijk en economisch concurrentievermogen. We moeten hier simpelweg in blijven investeren en we hebben hier geen tijd meer te verliezen. 

We moeten actief bouwen aan een autonome, weerbare en toekomstgerichte digitale infrastructuur die onderwijsinstellingen de kans biedt om het potentieel van digitale mogelijkheden te benutten, zonder afhankelijk te zijn van specifieke spelers op de private markt. Zo’n infrastructuur maakt het mogelijk om AI verder te ontwikkelen, op een manier die in het belang is van het onderwijs en de publieke sector in het algemeen. 

Belang van publieke AI-infrastructuur 

Ron Augustus, voorzitter raad van bestuur bij SURF zei het zeer treffend: “We hebben beleid nodig dat onze digitale innovatiekracht centraal stelt. Soevereiniteit bereik je alleen als je de infrastructuur werkelijk in eigen handen hebt.” Ik sluit mij geheel aan bij zijn pleidooi. Goede sectorbrede AI-voorzieningen kunnen als basis dienen voor Nederlandse leveranciers die hun producten – zoals leermiddelen – willen verrijken met AI. 

Natuurlijk zijn marktpartijen hard nodig om mee te bouwen aan de ambitieuze doelen zoals ook verwoord in de nieuwe Nationale Digitaliseringsstrategie ‘Samen versnellen’ te halen, maar dat moet wél gebeuren op onze (publieke) voorwaarden. 

Collectieve actie is een no-brainer 

De wijsheid “alleen ga je soms sneller, maar samen kom je verder” is hier zonder meer van toepassing. De investeringen die nodig zijn om een alternatief op te zetten, zijn groot, denk alleen maar eens aan de investeringen die grote techbedrijven nu doen. En aangezien de gehele publieke sector met AI worstelt is collectieve actie een no-brainer.  

Met partijen als SURF en NOLAI en onze collega’s bij SIVON zijn we in gesprek over hoe we die digitale infrastructuur voor het onderwijs een stap verder gaan brengen. De collectieve actie waarover ik spreek, overstijgt de onderwijssector. We moeten onszelf als publieke sector verenigen. Daarom verbinden we ons ook aan de prioriteiten die zijn vastgesteld binnen de Nationale Digitaliseringsstrategie.  

We verbinden ons hieraan, en dan heb ik het niet over ‘onderschrijven’ of ‘er aandacht voor vragen’. Voor iedere prioriteit in de NDS is een aanjaagteam opgericht om deze versnelling collectief te organiseren. Als voorzitter van één van de aanjaagteams (artificiële intelligentie) zit ik er bovenop om alle aspecten en randvoorwaarden rond AI die broodnodige slinger te geven.  

Welke AI-uitdagingen zien we voor het onderwijs? 

Er zijn nog enkele plekken vrij op ons speciale Bestuurdersdiner over AI, op 17 september. Daar gaan we uitgebreid in op de uitdagingen rond artificial intelligence voor de komende tijd. Heb je een uitnodiging ontvangen, maar ben je nog niet aangemeld, dan is het alsnog mogelijk om dit te doen. Dat kan tot 10 september. Alle bestuurders in het primair en voortgezet onderwijs zijn welkom. Heb je geen uitnodiging, neem dan contact op met Laura van der Mars van Kennisnet.   

En houd de Kennisnet-agenda in de gaten, we organiseren regelmatig sessies over artificial intelligence.

Over de auteur Larissa Zegveld

Larissa Zegveld is directeur-bestuurder van Kennisnet