Meteen naar de content
  • Stappenplan
  • |
  • Leermiddelen
  • |
  • vo

Stappenplan voor het kiezen van nieuwe (digitale) leermiddelen

Het kiezen van nieuwe (digitale) leermiddelen voor een langere periode vraagt om een doordachte projectmatige aanpak. Leermiddelen zijn namelijk een pijler van het onderwijsleerproces en hebben een groot effect op het onderwijs. Hoe je tot zo'n aanpak en keuze komt, lees je in dit stappenplan.

Lisette Kuijt

Door Lisette Kuijt

15 september 2022
1 minuut lezen
Stappenplan voor het kiezen van leermiddelen. De 5 stappen zijn: 1. voorbereiding, 2. onderzoek, 3. keuze, 4. invoering, 5. evaluatie

Toelichting: dit model gaat uit van een lineair-cyclisch proces. Dit betekent niet dat dit de enige manier is om tot dit proces in te richten. De stappen kunnen ook parallel lopen of je kunt teruggrijpen naar een vorige stap. Blijf als school alert op welke stappen er zijn en maak bewuste keuzes over het verloop van het proces.

Tegenwoordig kunnen scholen in het primair en voortgezet onderwijs kiezen uit een ruim aanbod van leermiddelen. Toch past het leermateriaal vaak niet optimaal bij de wensen van leraren of bij de onderwijsvisie van de school.

Daarnaast benutten scholen lang niet altijd alle functionaliteiten van het aangeschafte leermateriaal. Dit kan anders, zo blijkt ook uit een onderzoek van het CLU Leermiddelen Adviescentrum over het kiezen van nieuwe leermiddelen. Het stappenplan ‘Keuzeproces leermiddelen’ is op dit onderzoek gebaseerd en laat zien hoe je tot een projectmatige aanpak van het keuzeproces komt.

  • Stap 1: Voorbereiding

    In een projectmatig keuzeproces hebben verschillende personen een rol. In de voorbereidingsfase initieert de schoolleiding of een vaksectie het keuzeproces, zij stelt een eerste planning op en stelt een werkgroep samen van leraren, de leermiddelencoördinator (indien aanwezig) en de ict-coördinator. De samenstelling van de werkgroep hangt af van de grootte van de school en de beschikbaarheid van leraren.

    Deze werkgroep krijgt vervolgens van de schoolleiding en het bestuur een opdracht en randvoorwaarden. Denk hierbij aan:

    • het budget
    • de onderwijsvisie waar de leermiddelen bij moeten passen
    • de mate waarin een leermiddel aan standaarden, zoals Edu-K, moet voldoen
    • de mate waarin een leermiddel aansluit bij de systemen die de school gebruikt

    Deze onderwerpen komen ook terug in het leermiddelenbeleid. Dit beleid geeft binnen de school richting aan de keuzes met betrekking tot de inkoop en de implementatie van (digitale) leermiddelen.

    Deze werkgroep krijgt vervolgens van de schoolleiding en het bestuur een opdracht en randvoorwaarden. Denk hierbij aan:

    • het budget
    • de onderwijsvisie waar de leermiddelen bij moeten passen
    • de mate waarin een leermiddel aan standaarden, zoals Edu-K, moet voldoen
    • de mate waarin een leermiddel aansluit bij de systemen die de school gebruikt

    Deze onderwerpen komen ook terug in het leermiddelenbeleid. Dit beleid geeft binnen de school richting aan de keuzes met betrekking tot de inkoop en de implementatie van (digitale) leermiddelen.

    Een belangrijke laatste stap in de voorbereidingsfase is analyseren welke leermiddelen de school al in huis heeft en de huidige leermiddelen evalueren. Door de plus- en minpunten van het huidige leermiddel vast te stellen en input te vragen van collega’s, krijgt het selectieteam een beter beeld van waar het nieuwe leermiddel aan moet voldoen. Het leermiddelenadvisiescentrum CLU heeft een hulpmiddel ontwikkeld met criteria om een globaal beeld van een leermiddel te krijgen: de MILK-light. Deze tool helpt bij de evaluatie van leermiddelen, maar is ook ter inspiratie voor elementen belangrijk zijn in een nieuw leermiddel.

  • Stap 2: Onderzoek

    De verantwoordelijkheid voor de onderzoeksfase en het maken van een keuze ligt bij de geselecteerde werkgroep. In deze fase worden de criteria opgesteld om de relevante leermiddelen aan te toetsen. Stel dus vast waaraan het nieuwe leermiddel moet voldoen op het gebied van inhoud, didactiek, presentatie en randvoorwaarden. Gebruik hierbij ook de criteria die naar voren kwamen tijdens het vaststellen van de kaders en het evalueren van het huidige leermiddel. Verzamel informatie over relevante leermiddelen en stel dan een lijst op van leermiddelen die aan de opgestelde criteria voldoen.

    Als je proeflicenties van digitaal leermateriaal en inkijkexemplaren van folioleermateriaal opvraagt bij leermiddelenleveranciers, dan kun je het leermateriaal in de praktijk testen. In meerdere proeflessen krijgt het team een beter beeld van een leermiddel en kan het bepalen of het aansluit bij de wensen van de school.

    Ga ook in gesprek met de leverancier van het leermiddel. Stel vragen over de werking van het leermiddel, de inhoud van het leermiddelenpakket en de technologische vereisten. Op basis van de ervaringen stel je een shortlist met leermiddelen op die voldoen aan de voorwaarden.

    De stappen binnen de onderzoeksfase verlopen lineair-cyclisch. Door vergelijking van overgebleven leermiddelen aan het einde van een cyclus worden zo steeds weer nieuwe inzichten over criteria en informatie gewonnen, tot er één passend leermiddel over blijft.

De lineair-cyclische stappen binnen de onderzoeksfase: 1. criteria opstellen, 2. informatiewinning, 3. shortlist samenstellen, 4. toetsen en vergelijken

De stappen binnen de onderzoeksfase verlopen lineair-cyclisch.

  • Stap 3: Keuze

    Na het doorlopen van de onderzoeksfase komt het team tot een onderbouwde keuze voor een nieuw leermiddel. Kijk met de werkgroep nog eens kritisch naar het leermiddel en onderbouw de keuze: voldoet deze werkelijk aan de wensen en randvoorwaarden waar deze aan zou moeten voldoen, en waarom? Het leermiddel moet voldoen aan de criteria van zowel het bestuur als de leraren zelf. Het selectieteam onderbouwt de keuze en deelt deze met collega’s en de schoolleiding.

  • Stap 4: Invoering

    In de invoeringsfase zijn alle leraren betrokken bij de invoering van het leermiddel. Een belangrijke stap is het analyseren wat het nieuwe leermiddel betekent voor de inrichting van de lessen.

    Als de verschillen tussen het oude en het nieuwe leermiddel groot zijn, kan het nieuwe leermiddel gefaseerd worden ingevoerd. Begin dan bijvoorbeeld met enkele klassen en pas de planning hierop aan. Besteed ook aandacht aan het leren omgaan met het nieuwe leermiddel door leraren. Denk bijvoorbeeld aan een training door uitgevers, waarin leraren de mogelijkheden van het leermiddel optimaal leren benutten.

SIVON

Elke school staat voor de keuze van nieuwe leermiddelen. Dit vraagt altijd om gesprekken met leveranciers. Om hier meer voordelen uit te halen hebben schoolbesturen zich verenigd binnen de coöperatie SIVON. Door kennisdeling en krachtenbundeling realiseren schoolbesturen in het primair en voortgezet onderwijs hun onderwijsambities.

Op het gebied van leermiddelen spreekt SIVON samen met andere scholen met leveranciers, delen we best practices en organiseren we marktconsultaties en gebruikersgroepen.

  • Stap 5: Evaluatie

    Tot slot is het belangrijk dat je de tijd neemt om het keuzeproces te evalueren vlak nadat het nieuwe leermiddel is ingevoerd. Wat ging goed, wat kon beter en wat zou de volgende keer anders of beter kunnen? Evalueer het keuzeproces en kom zo voor een volgend keuzeproces tot een efficiënte aanpak die aansluit bij de school. Leg de belangrijkste bevindingen vast in een evaluatiedocument en deel dat met de schoolleiding en het leerkrachtenteam. Zo kan een volgend keuzeproces voor een nieuw leermiddel worden aangepast en voorzien van aandachtspunten.

    Kijk aanvullend op deze evaluatie een jaar na de afronding nog eens terug op het proces. Zijn er nog plus- of minpunten van het leermiddel naar voren gekomen die vooraf niet waren voorzien? Ontbraken er nog criteria op de opgestelde lijst? Is de (digitale) invoering van het leermiddel efficiënt verlopen?

Dienst Koppelpunt Catalogusinformatie

Het Koppelpunt Catalogusinformatie biedt inzicht in het leermiddelenaanbod door alle catalogusinformatie van uitgeverijen én geselecteerd open lesmateriaal te verzamelen en dit als vrije data beschikbaar te stellen.

Koppelpunt Catalogusinformatie

Netwerk Leermiddelen

Het Netwerk Leermiddelen is voor de professional in het primair en voortgezet onderwijs: bouw mee aan een waardevol netwerk dat aansluit op jouw behoeften. Deel kennis en ervaring. Help collega's bij de keuze van leermiddelen en leer van ervaringen van collega's.

Meer informatie en aanmelden

De onderwerpen waarover wij publiceren