Remco Pijpers
Een leerling die stiekem de les filmt, precies op het moment dat een docent boos voor de klas staat. Privéfoto’s van een klasgenoot die op TikTok of in een WhatsApp-groep worden geplaatst. Zulke beelden kunnen razendsnel rondgaan via social media en het slachtoffer kan hier nog jaren last van hebben. Hoe moet een school hiermee omgaan? En wat zijn de mogelijkheden om dit te voorkomen?
In de vernieuwde leidraad ‘Wat doet u als school met de online verspreiding van ongewenste beelden?’ staat wat scholen kunnen doen tegen dit probleem. De publicatie is een initiatief van Kennisnet, in samenwerking met stichting School & Veiligheid en de VO-raad.
In deze handreiking staan adviezen en praktische tips voor scholen over de verspreiding van ongewenste beelden. Hoe voorkomt u problemen en wat te doen als het toch misgaat? Helemaal voorkomen lukt nooit, maar het is wel mogelijk een sociaal veilig schoolklimaat te scheppen waarin leerlingen en docenten zich veilig genoeg om zich kwetsbaar op te stellen en te praten over wat dikwijls ‘onder water’ blijft. De publicatie bevat ook verwijzingen naar instanties die hierbij kunnen helpen.
De leidraad is een grondige update van de vorige versie uit 2015. Een vernieuwing was nodig, alleen al vanwege nieuwe populaire apps waarmee beelden worden gedeeld. Het verspreiden van dit soort beelden is een hardnekkig probleem. Niet alleen beelden van leerlingen worden gedeeld, maar ook van docenten. Tijdens de corona-lockdown, toen het onderwijs zich grotendeels digitaal afspeelde, gebeurde het relatief vaker.
In een schoolveiligheidsplan staat hoe een school de sociale veiligheid op een school bevordert en wat er wordt gedaan tegen geweld, agressie, seksuele intimidatie, pesten, discriminatie et cetera en hoe dit alles kan worden verijdeld. Daarin moet expliciet aandacht zijn voor sociale media. Les op afstand is daarbij een nieuwe context, die extra aandacht verdient.
Leerlingen kunnen worden opgenomen, docenten ook. Wat spreekt u daarover af? Wat als leerlingen toch beelden van docenten maken en verspreiden? Daarbij is het gesprek met leerlingen van belang. Het blijft nodig samen afspraken te maken en daar geregeld over te praten. Uiteraard moet het in zo’n gesprek over de risico’s gaan, maar benadruk vooral ook de positieve aspecten van sociale media en vermijd bangmakerij, zo is in de leidraad te lezen.
Als het toch misgaat, dan is snel handelen in ieder geval geboden, om de schade zoveel mogelijk te beperken. De leidraad adviseert om de volgende stappen te zetten:
In de leidraad staat per stap wat de school precies kan doen.
Een belangrijke adviseur voor scholen is de stichting School & Veiligheid. “Sociale veiligheid is de basis om te komen tot leren,” zegt Bertina Greven van School & Veiligheid. “Die veiligheid is van belang in de groep en in de school, maar ook op sociale media. In deze leidraad komt tot uitdrukking hoe je dat kunt bevorderen en wat je kunt doen als het mis gaat. Wees alert, kijk niet weg en investeer in heldere afspraken die offline én online gelden.”
Wat kunt u doen als ongewenste beelden van een leerling of docent ineens overal online staan? En hoe kunt u dit voorkomen? In deze vernieuwde leidraad voor het voortgezet onderwijs leest u wat u als school kunt doen.