- Opinie
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
'Juist in deze tijd heeft het onderwijs meer mens nodig'
‘AI gaat het onderwijs revolutionair veranderen.’ Felienne Hermans, hoogleraar informatica-didactiek, hoort het overal. Tijdens OnderwijsInzicht pelt Hermans de beloften van AI af. Niet omdat ze tegen technologie is; ze doceert informatica aan de universiteit en in het voortgezet onderwijs. Maar omdat ze wil dat eerst de fundamentele vraag wordt beantwoord: wat is goed onderwijs en helpt AI daar werkelijk bij?
Door de redactie
“Zeker, onderwijs kan sneller en efficiënter met AI”, ziet Hermans. Maar ze vraagt zich wel af wát er eigenlijk sneller moet: “Docenten ervaren grote nakijkdruk en dan is een oplossing vanuit de techniek verleidelijk: laat AI toetsen nakijken. Terwijl we ons ook kunnen afvragen of we eigenlijk wel zoveel toetsen moeten geven. Leerlingen ervaren al zoveel prestatiedruk.”
Hermans vraagt graag door: waar gaat het nu precies over? AI wordt nu vaak gepresenteerd als een wondermiddel voor bestaande problemen en daar heeft ze moeite mee. Ze haalt de toespraak van Martin Luther King aan toen hij in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg uitgereikt. King citeerde daarin op zijn beurt de dichter Thoreau, die technologie en vooruitgang een improved means to an unimproved end noemde: een beter middel voor een onverbeterd doel.”
Meer kijken, luisteren en aanvoelen
Hermans is een van de sprekers tijdens OnderwijsInzicht op 16 januari. Daarin verbindt ze technologische kennis met tien jaar ervaring als docent in het voortgezet onderwijs: “Informatici denken vaak in nulletjes en eentjes, in ‘meten is weten’. Als ik iets heb geleerd van lesgeven in het voortgezet onderwijs, dan is het wel dat meten helemaal niet zoveel doet. Het gaat om kijken, luisteren, aanvoelen.”
Als ik iets heb geleerd van lesgeven in het voortgezet onderwijs, dan is het wel dat meten helemaal niet zoveel doet. Het gaat om kijken, luisteren, aanvoelen.
Het sluit aan op wat ze in Buitenhof in gesprek met Maaike Schoon zei over de ‘slimheid’ van AI. Hermans stelde toen de tegenvraag of er meer slimheid nodig is of juist meer mens? Voor het onderwijs is haar antwoord duidelijk: juist in tijden van AI heeft het onderwijs meer menselijke maat nodig, zeker niet minder.
Kerndoelen
Ondertussen voelen scholen wel de druk om iets met AI-geletterdheid te doen. In de nieuwe kerndoelen voor digitale geletterdheid wordt ook het experimenteren met AI-systemen genoemd. Schoolleiders zien daarop hun mailboxen vollopen met aanbiedingen voor trainingen en tools. Hermans begrijpt de onrust, maar vraagt zich af: weten we eigenlijk wel hoe we AI goed moeten aanleren? “In de korte tijd dat AI er nu is, is er nog geen wetenschappelijke kennis over opgebouwd. Mijn eerlijke antwoord als wetenschapper is: ik weet het niet.”
Wat niet betekent dat je als leraar kunt doen alsof AI niet bestaat. “Het is verstandig om met leerlingen te praten over wat je met AI mag doen. Zeker als je huiswerk opgeeft: dít mag je met AI doen en dít doe jij. Je zult dan ook moeten uitleggen waarom. Als ik de bovenbouw in het voortgezet onderwijs een essay laat schrijven, dan leg ik uit dat ik wil weten wat ze denken. Dat moet ik kunnen zien, want ik word betaald om leerlingen te leren denken. Door er zo over te praten, ben je als docent al heel goed bezig met digitale geletterdheid.”
Felienne Hermans op OnderwijsInzicht 2026
‘Is AI de toekomst van het onderwijs?’
‘Naar onszelf kijken’
In Buitenhof sprak Hermans ook over ‘AI-vriendjes’; chatbots die zich voordoen als gesprekspartner bij wie je als jongere vertrouwelijk terechtkunt. Ze maakt zich zorgen over kwetsbare jongeren: “Het is zo begrijpelijk: je bent verdrietig en je ouders hebben geen tijd voor je. En dan vraag je hulp aan een chatbot die altijd lief voor je is en het altijd met je eens is. Ik durf er niet al te diep op in te gaan, omdat het niet mijn expertisegebied is. Maar ook ik ken de verhalen van kinderen die na gesprekken met een chatbot zichzelf ernstig hebben beschadigd.”
Wat ze wél stellig durft te zeggen, is dat het gedrag van volwassenen uitmaakt. Zelf heeft ze geen smartphone, maar een soort ‘baksteen’ waar je mee kunt bellen. “Ik heb al veertig jaar geleefd zonder AI en dat gaat prima. Chat GPT gebruik ik alleen om af en toe een screenshot voor een presentatie te maken. Als we ons zorgen maken over jongeren, dan moeten we eerst naar onszelf kijken. Kinderen van rokers worden vaak rokers, kinderen van drinkers worden vaak drinkers. In hoeverre zijn wij zelf slaaf van de algoritmes? Misschien is dat wel de eerste vraag die we allemaal moeten beantwoorden voordat we beginnen te praten over technologie, onderwijs en opvoeding.”
‘Laat je niet opjutten’
Wat hoopt ze met haar verhaal over te brengen? “Ik wil dat leraren de zaal uitlopen met het idee: eigenlijk ben ik al goed bezig. Je hoeft echt geen speciale dingen te doen: doe gewoon wat je altijd al deed en doe het goed. Leer ze kennis en vaardigheden, maak persoonlijk contact, hou van ze. En laat je niet opjutten door de ‘techbro’s’ uit Silicon Valley. Goed onderwijs begint nog altijd bij de leraar, daar kan geen algoritme tegenop.”