• Opinie
• |
• Artificial intelligence
• |
• po
• vo
• mbo

'Een goede AI-strategie is voor iedere school een noodzaak'

Wilfred Rubens pleit voor een kritisch gebruik van AI in het onderwijs, gebaseerd op een doordachte strategie. AI kan een sparringpartner en assistent zijn, maar is geen antwoordknop voor alle vragen van leerlingen, stelt hij: “Zonder duidelijkheid over de rol van AI krijg je een didactisch drama.”

Door de redactie

01 oktober 2025

6 minuten lezen

Al decennia is Rubens actief op het snijvlak van leren en technologie, de laatste jaren als onafhankelijk adviseur en projectleider. Tijdens OnderwijsInzicht Focus, waar hij keynote speaker was, nam hij de aanwezigen mee om vanuit de optiek van leren naar AI te kijken. “Het heeft mij altijd geboeid welke bijdrage technologie kan leveren aan hoe mensen leren.” 

Arrival technology 

De impact van ‘gewone’ technologie op het onderwijs is relatief beperkt gebleven, stelt Rubens. Internettechnologie en het digibord werden via aanbestedingen stap-voor-stap ingepast in het onderwijs. Met AI is het anders: “AI komt niet voorzichtig binnen. Het is een arrival technology: het ís er ineens en iedereen kan het gebruiken; op school en thuis. Net als internet in het algemeen, maar dan ingrijpender voor leren.” 

Met AI in het onderwijs kan het volgens hem twee kanten opgaan: het kan waarde toevoegen, maar het kan ook ellende veroorzaken: “Waar leerlingen op internet nog leerden zoeken, vergelijken en bronnen af te wegen, levert een chatbot nu meteen een panklaar antwoord op een vraag. Dat is didactisch riskant: de taak is af, maar je hebt als leerling niets geleerd.” 

Verbieden? AI ís er 

Met de reflex om AI dan maar in school te verbieden, heeft hij niets: “Het is er toch, ook buiten school. Het uitbannen van AI in de les kan zelfs tot kansenongelijkheid leiden. Wie het kan betalen, kan thuis gebruikmaken van een pro-versie van een chatbot, terwijl andere leerlingen het moeten doen met een minder ‘intelligente’ gratis versie. Ik denk dat de invloed van AI zo groot is dat je de technologie niet buiten de deur kan houden. Het is beter om te leren hoe scholen er op een verstandige manier mee om kunnen gaan.” 

AI raakt alle facetten van het onderwijs: leerinhoud, didactiek, begeleiding en ondersteunende processen. Maar het levert niet automatisch voordelen op, benadrukt Rubens: “Ik vind het opvallend dat AI vooral nog als vervanger van de zoekmachine wordt gebruikt. Als antwoordknop, dus. Terwijl dat volgens mij absoluut geen slimme toepassing is.” 

AI als sparringpartner 

Wat dan wel? Volgens Rubens blijft de leraar pedagoog, ontwerper van de leerinhoud, en beoordelaar van het werk van de leerling: “En AI kan sparringpartner zijn. Zonder een duidelijke rolverdeling krijg je een didactisch drama als leerlingen leervragen uitbesteden aan AI en leraren die zich daardoor overvleugeld voelen.”  

Een AI-tool slaat geen arm om een schouder, daar blijft een leraar van vlees en bloed voor nodig

Een goede AI-strategie is daarom voor iedere school een noodzaak, stelt hij. Onderdeel daarvan is dat de school de ambitie met AI bepaalt. “Als school kun je bijvoorbeeld kiezen voor de ambitie om het onderwijs met AI te versterken: de AI-empowered variant. Leraren behouden daarbij de regie, maar zetten AI in als integraal onderdeel van hun beroepspraktijk. Denk aan een leraar Engels die leerlingen de opdracht geeft een zakelijke brief met AI te schrijven, waarbij de leerlingen hun keuze voor prompts moeten onderbouwen. Denk ook aan opdrachten waarvoor leerlingen hun creativiteit en kritisch denkvermogen moeten gebruiken; vaardigheden waar AI moeilijk mee kan omgaan. Ik kan me overigens ook voorstellen dat sommige scholen kiezen voor een strategie waarin ze AI eerst nog pragmatisch en op beperkte schaal inzetten: een AI-supported strategie.”  

Weerstand is betrokkenheid 

Belangrijk is ook de veranderaanpak die de school inzet. Een goed gesprek op school over de beroepsidentiteit van de leraar in tijden van AI, is hard nodig, vindt Rubens: “Ik zie weerstand tegen AI als een uiting van betrokkenheid. AI doet iets met leraren. Als je het gevoel hebt dat je bepaalde dingen niet meer hoeft te doen omdat een machine die ook kan doen, dan werkt dat negatief in op hoe jij je beroep ervaart. De vraag waar scholen voor staan is: hoe kunnen zij ervoor zorgen dat leraren nog steeds waarde ontlenen aan hun vak?” 

Daarnaast zou iedere school een AI Advisory Board moeten hebben, een onafhankelijk orgaan dat scholen helpt bij de ontwikkeling van een AI-strategie. Dit orgaan moet zich volgens Rubens vooral buigen over pedagogisch-didactische dilemma’s. Leraren moeten zeker vertegenwoordigd zijn, maar dat geldt ook voor leerlingen: “Ik vind dat een must. Ik kan me een bijeenkomst herinneren waar leraren beweerden dat ChatGPT alleen werd gebruikt door bovenbouwleerlingen op havo en vwo. Waarop de aanwezige leerlingen begonnen te lachen en zeiden: ‘Iedereen gebruikt het.’” 

Loopt zo’n AI Advisory Board niet het risico een papieren tijger te worden? “Zeker, erkent Rubens: “Het ligt op het bordje van de schoolleider om geleverde input om te zetten in acties en daar ook de middelen voor vrij te maken.” 

‘Evangelisatie’ helpt een doordacht gebruik van AI niet, terwijl AI verbieden voorbijgaat aan de maatschappelijke realiteit. In plaats daarvan is Rubens voorstander van duidelijke kaders die veiligheid, privacy en didactische kwaliteit borgen.

Leraar van vlees en bloed blijft nodig 

Op de langere termijn ziet Rubens AI als sparringpartner en assistent die zelf zijn grenzen aangeeft: ‘Dit weet ik niet zeker, ik mis jouw context’. “Ik verwacht ook dat AI meer persoonlijke feedback gaat geven, terwijl er ruimte blijft voor de menselijke nabijheid van de leraar. Een tool slaat geen arm om een schouder, daar blijft een leraar van vlees en bloed voor nodig.” 

Hij hoopt dat de komende jaren voorbeelden gaat brengen van scholen die verstandig met AI zijn begonnen en consequent zijn doorgegaan. Dat is precies wat hij scholen adviseert: “Kies positie, formuleer een strategie, breng leraren en leerlingen aan tafel en begeleid het gebruik. En zet AI zó in dat het ook echt aanzet tot leren.”