Studiedagen met ict-trainingen, aanschaf van devices en een inhoudelijk sterk ict-beleidsplan… en toch is menig school niet tevreden over de ict-bekwaamheid van de leraren. Hoe komt dat? Werken aan ict-bekwaamheid is geen ict-vraagstuk. Het gaat om de onderliggende vragen: hoe krijgt u mensen in de leerstand en hoe creëert u een lerende cultuur in uw organisatie?
Waarom werken aan ict-bekwaamheid lastig is
Laten we eerst uitleggen waarom ict-trajecten vaak lastig zijn. Dit heeft te maken met ‘veranderen’ en wat mensen daarvoor nodig hebben. Scott Keller en Colin Price hebben hiervoor een verandermodel ontwikkeld (Keller en Price, 2010). Ze geven aan dat 4 factoren belangrijk zijn:
- Het begint bij overtuiging. Stel, een paar enthousiaste leraren en de schoolleider schrijven het ict-beleidsplan, maar de rest van het team is daar niet bij betrokken. Dan is de kans niet zo groot dat de leraren gelijk in de actiestand komen. Aan een overtuiging moet u namelijk met elkaar werken. Dat lukt niet via een Powerpoint-presentatie of een projectplan.
- Er zijn rolmodellen nodig. Dat is niet per se de leraar die toch al vreselijk digitaal vaardig is. Dat werkt vaak eerder demotiverend omdat iemand kan denken ‘dat lukt mij nooit’. Wat beter werkt: laat leraren die dingen uitproberen in de les hun ervaring delen met collega’s.
- Daarna komt de facilitering. Bij veel veranderingen moet de school iets inrichten of regelen. Heel vaak is dat tijd, maar denk ook aan materialen of een ander werkproces. Een voorbeeld: u vraagt leraren om het digitale schoolbord beter te benutten. Maar ze geven elk uur les in een ander lokaal en moeten daarom steeds opnieuw inloggen. Dat maakt de drempel te hoog.
- Tot slot zijn vaak ontbrekende vaardigheden nodig. Meestal aangeleerd tijdens studiedagen met ict-trainingen. Bijna altijd zijn deze trainingen een incidentele impuls; ze brengen zelden structurele verandering.
Werken aan ict-bekwaamheid van leraren met leerKRACHT
Hoe geeft u invulling aan de 4 factoren die horen bij verandering? En hoe gaan leraren enthousiast aan de slag om hun ict-bekwaamheid te verbeteren? Daarvoor is een ‘lerende’ of ‘professionele’ cultuur nodig. Hierin leren collega’s van elkaar en zetten ze kleine stappen om het onderwijs met behulp van ict te verbeteren. Door kleine stappen doen ze ervaringen op, boeken ze successen en worden ze beter en beter. Dit zijn de stappen:
Stap 1: Zorg voor draagvlak en focus door een heldere onderwijsambitie
Als een school wil inzetten op het verbeteren van de ict-bekwaamheid van leraren, dan is de eerste vraag die beantwoord moet worden: waarom? (Ofwel: de ‘overtuiging’ uit het verandermodel.) Het gaat waarschijnlijk om een ambitie om onderwijs te verbeteren met ict. Welke verbetering dan? Hoe gaat ict daaraan bijdragen? Pas als deze waarom-vraag door het team is beantwoord, kunt u de volgende stap zetten. Want het verhogen van de ict-bekwaamheid van leraren, kan nooit een doel op zich zijn. Dat geeft waarschijnlijk ook niet de benodigde motivatie bij leraren.
Stap 2: Zorg voor kleine, logische lerarenteams én werktijd
Samenwerken en van elkaar leren lukt alleen in kleine, hechte teams die een gezamenlijk doel hebben. Dit is dus onderdeel van de benodigde ‘facilitering’. Een lerarenteam in het voortgezet onderwijs met 60 leraren kan nooit een echt succesvol samenwerkend team worden. De ideale teamgrootte zit tussen de 6 en 9 mensen. Voldoende groot om verschillende kwaliteiten te bevatten, klein genoeg om veiligheid te creëren.
Als u het lerarenteam opsplitst in subteams, moeten deze subteams wel iets gemeenschappelijks hebben en het liefst samen verantwoordelijk zijn voor een bepaalde groep leerlingen. Bijvoorbeeld een team dat aan dezelfde jaarlaag lesgeeft in het vo. Of een bovenbouw-po-team. En het lijkt een open deur, maar is toch niet altijd goed geregeld: zorg voor werktijd voor de teams. Zo’n 1,5 uur per week om aan de slag te gaan met de instrumenten uit stap 3.
Stap 3: Zorg voor instrumenten die het samenwerken en leren faciliteren
De subteams gaan aan de slag om de ambitie van de school handen en voeten te geven. In de leerKRACHT-methodiek zijn daarvoor vier instrumenten:
Werken met verbeterbord
Elk subteam formuleert voor een afgebakende periode (bijvoorbeeld van vakantie tot vakantie) zijn eigen leerlinggerichte doelen, passend bij de ambitie van stap 1. Deze doelen komen op een whiteboard te staan met bijbehorende acties. Elke week staat het team bij dit verbeterbord. In 15 minuten checken ze in, delen successen, bespreken de voortgang van de doelen en bepalen mogelijk nieuwe acties.
Gezamenlijk lesontwerp
Na de bordsessie gaat het team aan de slag. Duo’s ontwerpen samen een les(gedeelte). Staat als verbeterdoel bijvoorbeeld op het bord dat leerlingen gerichtere feedback op hun voortgang moeten krijgen? Dan kan het duo samen nadenken hoe dit in de les vorm krijgt. Als de inzet van ict daarbij een rol kan spelen, dan wordt dat meegenomen. Niet als doel op zich, maar ondersteunend aan het verbeterdoel.
Lesbezoek en feedback
Om echt van elkaar te leren, is het ook goed om elkaars lessen regelmatig te bezoeken. Bijvoorbeeld de les die duo’s samen hebben ontworpen. Zo zien ze of wat ze bedacht hebben ook echt werkt. Of iemand kijkt met een collega mee in de klas, omdat deze een leervraag heeft. Dit instrument vraagt om facilitering vanuit de schoolleiding, er moet tijd zijn om bij elkaar te kijken en de observatie te bespreken.
Stem van de leerling
Het is logisch om ook aan leerlingen te vragen of het onderwijs beter wordt. Er zijn verschillende manieren om feedback aan leerlingen te vragen. Het kan een vast onderdeel van een les(senreeks) zijn. Een andere mogelijkheid is om regelmatig zogenaamde leerlingarena’s te organiseren. Daarbij nemen zo’n acht leerlingen in een binnenkring plaats met leraren in een buitenkring daaromheen. Een docent bevraagt de leerlingen op thema’s die spelen, de andere leraren luisteren alleen.
Stap 4: Zorg voor uitwisseling en borging tussen lerarenteams
Als er binnen een school meerdere teams aan verbeterdoelen werken, dan is het goed om na elke periode af te stemmen. Organiseer een soort verbindingssessie tussen de teams of met afgevaardigden van een team. Wat werkte goed, wat minder? Wat houden we vast? Wat verwerken we in een schoolbrede standaard? Zo werkt u samen toe naar gedragen verbeteringen in uw onderwijs. En dat zorgt weer voor voeding voor de ‘overtuiging’.
Wat levert werken volgens de leerKRACHT-methodiek op?
- Doordat leraren op deze manier samenwerken, komen eventuele hiaten in kennis of vaardigheden vanzelf bovendrijven. Ook als het gaat om ict-bekwaamheid. En dan kan de een de ander helpen. De meeste kennis is vaak al wel in huis, maar moet samengebracht worden. Is deze niet in huis aanwezig, dan kan er hulp van buiten komen.
- Daarnaast zorgt deze manier van samenwerken voor een betere afstemming over het onderwijs dat u aanbiedt. Op die manier worden leerlingen minder afhankelijk van de kwaliteit van een individuele leraar.
- De leraar staat er veel minder alleen voor, iedereen werkt samen aan steeds beter onderwijs. Dat maakt het werk aantrekkelijker en dat is hoognodig, in een beroepsgroep waarin tekorten zijn en het ziekteverzuim hoog is.
Bron
Keller, S. en Price, C. (2010), Performance and Health: an evidence-based approach to transforming your organisation.
Gerelateerde artikelen
Lees ‘Professionalisering ict-bekwaamheid van de leraar’
Lees de Handreiking Ict-bekwaamheid van de leraar: hoe pakt u dat aan?
Lees ‘De i-coach als schakel tussen onderwijs en ict-professionalisering’
Lees ‘Leergemeenschap helpt leraren bij ontwikkeling van digitale geletterdheid