• Praktijkvoorbeeld
• |
• Artificial intelligence
• |
• po
• vo

“Spaarzaam gebruik van AI past bij een bewuste levenshouding”

Een voorloper op het gebied van AI willen Koen Buiter en Sjors van Broekhuizen hun stichting Openbaar Onderwijs Groningen niet noemen. Feit is wel dat het thema dankzij een actief netwerk van kartrekkers al goed is ingebed. Bij de vraag hoe je AI waardevol inzet, speelt ook duurzaamheid een rol. “AI hoeft niet altijd.”

Door de redactie

18 juli 2025

6 minuten lezen

Het moet volgens Koen Buiter (adviseur en projectleider ICT) zo’n drie jaar geleden zijn dat de eerste vragen over AI ontstonden binnen zijn scholenstichting. Wat moeten we ermee, wat gaat het met de examens doen en wat betekent het voor de profielwerkstukken? “Er was – en is – veel ruis rond AI”, stelt Buiter. En het leeft enorm. Alleen al dit schooljaar ben ik bij vier studiedagen rond AI betrokken geweest. Binnenkort staat er een vijfde op het programma. Ik heb nog nooit meegemaakt dat een thema zo leeft.”

Gesprek van de dag

Je kunt gerust zeggen dat AI het gesprek van de dag is binnen de 36 aangesloten po en vo-scholen van de Groningse stichting. Het geluk wil dat de stichting al over een sterk netwerk van ICT-kartrekkers beschikte. Buiter: “In 2016 zijn we aan de slag gegaan met het thema digitale geletterdheid. Daarmee hebben we een groot netwerk opgebouwd met ICT-coördinatoren van alle scholen. Dit zijn allemaal mensen die binnen hun eigen organisatie bezig zijn met de thema’s digitalisering en technologie. In dat netwerk is AI goed geland.”

Invloed groter in vo

Hij ziet dat dat de invloed van AI momenteel groter is in het voortgezet onderwijs dan in het primair onderwijs: “In het voorgezet onderwijs worden meer teksten geschreven. Vooral het profielwerkstuk is een gespreksthema. Maken leerlingen alles nog zelf of gebruiken ze AI? En hoe gebruiken ze het? Ik zie ook dat docenten in het voortgezet onderwijs meer interesse hebben in het gebruik van AI voor het leren dan hun collega’s in het primair onderwijs. Er zijn zelfs leraren die zelf chatbots ontwikkelen of met behulp van AI lesgeven.”

Sjors van Broekhuizen (beleidsadviseur communicatie) voegt eraan toe dat de verschillen ook binnen de sectoren zelf groot zijn: “De ene collega gaat actief met AI aan de slag vanuit een intrinsieke motivatie. Een andere collega verdiept zich meer in andere onderwerpen. We zien wel dat scholen in het voortgezet onderwijs door hun grotere omvang taken soms beter kunnen verdelen en daarbij ook steeds vaker kiezen voor het verkennen van AI.”

Sterke kennisinfrastructuur

Wat de scholenorganisatie helpt, is dat Groningen the place to be is voor kennis en expertise over AI, vult Buiter aan: “We hebben hier een behoorlijk sterke kennisinfrastructuur voor digitalisering in het onderwijs. Zo biedt de Rijksuniversiteit Groningen een studie kunstmatige intelligentie aan. Ook onderwijsinstellingen als de Hanze, Noorderpoort en het Alfa-college beschikken over veel kennis en kunde. We halen die kennis naar ons toe. Bijvoorbeeld door deze partijen te betrekken bij scholingsdagen. En met de universiteit en de Hanze hebben we een kenniscafé over AI georganiseerd, waar veel van onze i-coaches aan deelnamen.”

Verkennende, onderzoekende houding

Het grote voordeel van het stabiele ICT-netwerk is dat nieuwe ontwikkelingen snel op tafel komen. Of het nu over AI gaat of over digitale geletterdheid, blended learning of neurotechnologie. Gaandeweg is er een vaste werkwijze rond nieuwe ontwikkelingen ontstaan. Volgens Van Broekhuizen wordt er met Groningse nuchterheid en verstand omgegaan met het thema. “We kijken eerst samen welke vragen we hebben en waar we tegenaan lopen. Dat doen we vanuit een verkennende, onderzoekende houding. We duiken niet achteloos met zijn allen in het bad, maar we schrijven AI ook zeker niet af. Ik denk dat dit de goede houding is om naar AI te kijken.”

Richtlijnen

Omdat AI al snel op de radar stond binnen de scholenstichting, gingen Buiter en Van Broekhuizen ook al vroeg nadenken over een basisset aan richtlijnen voor de inzet van AI. Die richtlijnen – die voortdurend worden geactualiseerd – zijn voor iedere collega te vinden op het sociaal intranet van de stichting. Daar worden ook allerlei artikelen rond technologische innovatie geplaatst, die vaak goed worden gelezen.

Duurzaamheid en AI

Voor de scholenstichting is duurzaamheid een van de strategische organisatiethema’s. Dat betekent dat dit thema in alle nieuwe ontwikkelingen wordt betrokken. Dus ook AI. Die aandacht voor duurzaamheid is nog niet vanzelfsprekend, merkt Van Broekhuizen: “Als je AI verkent voor onderwijsvernieuwing en -ontwikkeling, dan wordt duurzaamheid al snel gezien als een remmende factor. Het is dan niet eenvoudig om ruimte voor dit thema te claimen. Daar komt bij dat de kenniskloof nog gigantisch is. Sommige collega’s volgen podcasts over AI, terwijl andere zich afvragen of het misschien een app op de telefoon is.”

Verantwoorde inzet

Waar het kan, krijgt duurzaamheid aandacht, stelt Van Broekhuizen: “De essentie is dat je elke keer moet nadenken over een verantwoorde inzet van AI. En wanneer je een nieuwe tool een keertje kunt overslaan, omdat het niet genoeg toevoegt. AI hóeft niet altijd. Net zoals je de verwarming niet het hele jaar aan hebt staan, hoort ook spaarzaam gebruik van AI bij een bewuste levenshouding.”

Professionele oordeel van de leraren

Veel vertrouwen is er in het professionele oordeel van de leraren: “Zij kunnen het beste inschatten wat er op dat moment zinvol en passend is voor hun leerlingen. Tegelijkertijd willen we hun ook de juiste ondersteuning bieden. Daarom werken we stap voor stap aan visievorming, delen we kennis en bieden we praktische handvatten. Door nu en dan stil te staan bij impact en alternatieven, stimuleren we verantwoord gebruik van AI. Duurzaamheid is een onderdeel van ons strategisch koersplan en is daarmee ook zoveel mogelijk een integraal onderdeel van ons handelen en denken. Ook waar het het gebruik van AI betreft.”

Succesfactoren

Koen en Sjors signaleren de volgende succesfactoren voor een effectieve inzet van AI.

• Creëer een netwerk. Creëer een sterk en actief netwerk van i-coaches en voorlopers.
• Verdiep je. Verken, verdiep je en beproef. Loop niet klakkeloos achter iedere innovatie aan.
• Gebruik het doordacht. Ga met AI om als met de centrale verwarming: alleen als het nodig is. Voor het beeld: in 2025 kosten AI-systemen wereldwijd evenveel energie als dat Duitsland, Frankrijk, Nederland, België en Luxemburg samen aan duurzame energie opwekken.  
• Weet hoe het werkt. Voordat visievorming en beleid aan de orde zijn, moeten we ons eerst verdiepen in de werking en impact van AI.
• Deel kennis met elkaar. Doe dat op centrale momenten en in een gezamenlijke (digitale) omgeving.