- Uitleg
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
Schoolafspraken over het gebruik van generatieve AI
Generatieve AI is overal. Ook op school. Leerlingen gebruiken het en het biedt mogelijkheden om het werk van leraren te ondersteunen en het onderwijs te verrijken. Maar het is wel belangrijk dat je als school leerlingen en medewerkers begeleidt bij het veilig en verantwoord gebruiken van AI. Leg daarom in een aantal heldere afspraken vast hoe je op school omgaat met generatieve AI.
Door Astrid Buijs, Michel Cents
Principes
Of en hoeveel ruimte je geeft aan generatieve AI op school wordt bepaald door je visie op goed onderwijs en de mate waarin generatieve AI bijdraagt aan pedagogische en onderwijsdoelen. De volgende principes kunnen je helpen bij het afbakenen van deze ruimte. Wil je direct aan de slag met het maken van afspraken? Maak dan gebruik van onze toolkit.
1. Zet de mens centraal
Zet generatieve AI in om de behoeften en het welzijn van de leerling en leraar te ondersteunen en te versterken en deze niet te ondermijnen. Stel de mens daarom centraal. Zorg voor voldoende sociale interactie en stimuleer leerlingen om hun eigen creativiteit en die van anderen te benutten.
2. Houd zelf de regie
Generatieve AI kan ondersteunen, maar belangrijke beslissingen vereisen menselijk inzicht en zorgvuldige overwegingen die AI niet kan of zou moeten maken. Daarnaast zijn de uitkomsten van generatieve AI niet volledig betrouwbaar. Daarom is het van belang om zorgvuldig om te gaan met de uitkomsten ervan. Naarmate het gebruik van AI voor creatieve activiteiten zoals schrijven toeneemt, neemt ook het risico op afhankelijkheid ervan toe. Dit kan de ontwikkeling van zowel leerlingen als leraren in de weg staan.
3. Voorkom dat generatieve AI vooroordelen versterkt
Generatieve AI kan de vooroordelen die mensen over elkaar hebben vergroten, doordat het wordt getraind met data die discriminatie en stereotypen bevatten. Daarnaast zijn bestaande toepassingen voor generatieve AI niet afgestemd op leerlingen met speciale onderwijsbehoeften, zoals bij dyslexie of visuele beperkingen, of op de context van leerlingen uit andere culturen. Dit kan leiden tot vooroordelen in de uitkomsten van generatieve AI of bestaande vooroordelen versterken.
4. Zorg ervoor dat je begrijpt wat generatieve AI is
Generatieve AI is een groep toepassingen die zelf teksten, beelden, spraak of video genereert op basis van statistiek. Generatieve AI kan soms lijken op een vorm van menselijke intelligentie – door bijvoorbeeld patroonherkenning en probleemoplossing – maar het mist bewustzijn, emoties en werkelijk begrip. Voor het effectief en ethisch verantwoord inzetten van generatieve AI, is het daarom belangrijk dat je begrijpt wat het is en hoe het werkt.
5. Bescherm je eigen privacy en die van anderen
Maak je gebruik van generatieve AI? Dan voer je altijd gegevens in. Ongemerkt kun je daarbij persoonsgegevens of andere vertrouwelijke informatie invoeren. Het is bij veel toepassingen op dit moment nog onbekend hoe deze ingevoerde gegevens worden verwerkt. Ook is het vaak moeilijk om afspraken te maken over het veilig verwerken van persoonsgegevens via verwerkersovereenkomsten. Wees je hiervan bewust en ga daarom zorgvuldig om met generatieve AI en privacy.
6. Maak bewust gebruik van generatieve AI
Gebruik generatieve AI op een veilige manier door alleen door de school betrouwbaar bevonden en goedgekeurde tools te gebruiken. Zet het in om bijvoorbeeld te brainstormen, inspiratie op te doen, samen te vatten en eigen werk bij te schaven, maar nooit als vervanging van eigen werk. Het gebruik van generatieve AI geeft daarnaast de relatie tussen de leraar en de leerling opnieuw vorm. Door generatieve AI bewust in te zetten, kan de leraar tijd vrijspelen voor meer persoonlijke begeleiding en interactie met de leerling. Het houden van de balans tussen technologie en menselijke waarden is daarbij van groot belang.
7. Geef duidelijk aan wanneer en hoe generatieve AI mag worden gebruikt
Door open en transparant te zijn over het gebruik van generatieve AI, creëer je vertrouwen, voorkom je misverstanden of misbruik en kunnen leerlingen en leraren de onderwijskwaliteit beter beoordelen. Let erop dat leerlingen in het PO (onder de 13 jaar) generatieve AI alleen onder toezicht van een volwassene mogen gebruiken.
Toolkit schoolafspraken maken
Bovenstaande principes helpen je om je standpunt over het gebruik van generatieve AI te bepalen. Met het maken van schoolafspraken vertaal je dat standpunt naar de praktijk. Ze helpen leerlingen en medewerkers om op een verantwoorde manier met generatieve AI om te gaan. Om je te helpen zelf schoolafspraken te maken, hebben we een toolkit samengesteld. In deze toolkit vind je:
- Een handleiding voor het maken van schoolafspraken
- Een voorbeeldpresentatie en werkbladen voor een sessie met je team
- Een poster met de principes op A3-formaat
- Een voorbeeldbrief voor ouders
Handleiding maken van schoolafspraken (pdf)
pdf | 2.15 MB
In deze handleiding vind je de principes voor het gebruik van generatieve AI op school inclusief voorbeeldafspraken, tips en aandachtspunten. Je kunt deze afspraken overnemen of op basis hiervan eigen afspraken formuleren.
Poster (pdf)
pdf | 2.04 MB
De poster met de 7 principes voor veilig en verantwoord gebruik van AI kun je printen en ophangen op school. De poster is beschikbaar op A3-formaat.
Voorbeeldpresentatie (ppt)
pptx | 21.81 MB
Je kunt de voorbeeldpresentatie gebruiken om in een werksessie met je team zelf afspraken te maken over het gebruik van generatieve AI op school.
Werkbladen (pdf)
pdf | 252.33 KB
Ook de werkbladen kun je gebruiken in een sessie met je team voor het maken van schoolafspraken. Op elk werkblad vind je een principe terug en een situatieschets waarop het principe van toepassing is. Aan de hand hiervan ga je de discussie aan over passende afspraken. De werkbladen zijn uit te printen op A3-formaat.
Voorbeeldbrief ouders (docx)
docx | 166.9 KB
Heb je schoolafspraken gemaakt? Dan is het belangrijk iedereen daarover te informeren. Ook ouders. Je kunt daarvoor deze voorbeeldbrief gebruiken.
Onderdeel van de ‘Handreiking AI voor scholen’
OnderwijsInzicht Focus over AI
Wat gaat AI doen in het onderwijs en hoe ga jij daarmee om? Tijdens Onderwijs Focus over AI op vrijdagmiddag 26 september 2025 ga je aan de slag met een van de belangrijkste vragen van dit moment: hoe ontwikkel je gedragen afspraken rond AI die passen bij jouw schoolcontext?
Meer weten en aanmelden