Onderzoek
|
Beleid en organisatie
|
po
vo
mbo

Vaardigheden van leerlingen en studenten bij afstandsonderwijs

Afstandsonderwijs vraagt om andere vaardigheden van leerlingen en studenten dan wanneer ze les krijgen in een klaslokaal. Welke gevolgen heeft dat voor de wijze waarop zij leerden tijdens afstandsonderwijs? Hoe hebben zij hun vaardigheden in deze periode ontwikkeld? En wat kunnen scholen doen om de vaardigheden die leerlingen en studenten nodig hebben voor afstandsonderwijs te vergroten?

Door Nadira Saab

24 juni 2021

6 minuten lezen

Zelfstandig kunnen leren

Om effectief te kunnen leren bij onderwijs op afstand moeten leerlingen en studenten digitaal geletterd zijn en beschikken over zogeheten regulatieve vaardigheden. Regulatieve vaardigheden zijn vaardigheden die betrekking hebben op het zelfstandig kunnen leren. Denk aan plannen, monitoren, evalueren en doorzettingsvermogen. Digitale geletterdheid bestaat uit 4 onderdelen: ict-basisvaardigheden, informatievaardigheden, computational thinking en mediawijsheid. In de onderzoeken is vooral aandacht besteed aan ict-basisvaardigheden en mediawijsheid van leerlingen. Informatievaardigheden en computational thinking zijn onvoldoende onderzocht tijdens de periode van het afstandsonderwijs.

Geleerde lessen uit onderzoek

In de geleerde lessen gaan we op basis van diverse nationale en internationale onderzoeken na wat voor effect de schoolsluiting heeft gehad op de ontwikkeling van vaardigheden van leerlingen en studenten. Deze lessen kunnen scholen in de toekomst gebruiken bij het bieden van flexibel onderwijs.

Ict-basisvaardigheden

Ict-basisvaardigheden zijn onderdeel van digitale geletterdheid. Leerlingen in met name het primair onderwijs (po) en voortgezet onderwijs (vo) hebben zelf veel vertrouwen in hun digitale vaardigheden. Volgens leraren in het po is het niveau van de digitale basisvaardigheden bij de meeste van hun leerlingen echter nog onvoldoende om digitale technologie functioneel in te zetten bij het leren.

Leerlingen in het vo ontwikkelden zelf hun vaardigheden om digitaal te communiceren, maar waren nog niet gewend om die ook in te zetten om te leren. Wat daarnaast opviel is dat het wel of niet beschikken over digitale vaardigheden de verschillen tussen leerlingen vergrootte. Zo bleek niet elke leerling van huis uit dezelfde of voldoende digitale vaardigheden meegekregen te hebben. Weet een leerling bijvoorbeeld niet goed hoe een tekstverwerkingsprogramma werkt? Dan zal hij of zij daar bij het maken van een werkstuk veel tijd aan kwijt zijn. Dit gaat ten koste van de tijd die aan de inhoud besteed kan worden.

Regulatieve vaardigheden

Leerlingen in het vo hebben over het algemeen wat minder moeite om zelfstandig aan de slag te gaan dan leerlingen in het po. Maar ook in het vo vragen de uitdagingen waar leerlingen tegenaan lopen bij het omgaan met digitale media en technologie veel van hun regulatieve vaardigheden. Hoe ordenen zij hun werkomgeving zodat ze overzicht houden over hun taken? Hoe houden zij hun aandacht bij de les, terwijl overal om hen heen verleidingen zijn? Deze uitdagingen werden door afstandsonderwijs beter zichtbaar.

Mbo-studenten krijgen vooral praktijkgericht onderwijs. Juist dat viel weg tijdens het sluiten van de scholen. Studenten hebben zich in deze periode dan ook meer beziggehouden met het aanleren van kennis dan met het leren van vaardigheden, terwijl zij de behoefte hadden om meer met beroepsgerichte vaardigheden te ontwikkelen. Een grote groep van deze meestal praktisch ingestelde studenten had tijdens het online onderwijs dan ook veel last van afleiding. Ze vonden het moeilijk om zichzelf te motiveren en hun werk te structureren.

Mediawijsheid

Mediawijsheid is een onderdeel van digitale geletterdheid. Onder mediawijsheid valt ook omgaan met privacy en beveiliging. Leraren zagen bij afstandsonderwijs dat po-leerlingen weinig of onvoldoende kennis hadden van dit onderwerp. Dit merkten leraren met name als het ging om wachtwoordsterkte. Ook moesten leraren leerlingen op weg helpen bij het veilig gebruiken van digitale omgevingen en online accounts.

Bevindingen per sector

Wat zien we in nationale en internationale onderzoeken over de vaardigheden van leerlingen en studenten bij afstandsonderwijs? We lichten een aantal opvallende zaken uit.

Primair onderwijs

Veel leerlingen en leraren hebben hun ict-basisvaardigheden tijdens de lockdownperiode ontwikkeld. Hierdoor is met name bij leraren het zelfvertrouwen in het onderwijzen over digitale geletterdheid toegenomen.
De meerderheid van de leerlingen uit het po heeft veel vertrouwen in de eigen ict-basisvaardigheid.
Veel scholen zien nu meer dan ooit het belang in van onderwijs in digitale geletterdheid. In het bijzonder in de onderdelen mediawijsheid en informatievaardigheden.
De zelfstandigheid van leerlingen in het po verschilt volgens hun ouders. 68% procent van ouders geeft aan dat hun kind zelfstandiger was dan gedacht. 32% gaf aan dat het kind niet veel hulp nodig had bij het maken van huiswerk. Daarnaast gaf wel 83% van de ouders aan dat kinderen moesten worden aangestuurd bij het maken van schooltaken thuis.

Voortgezet onderwijs

Ouders vinden in het algemeen dat hun kind na de periode van thuisonderwijs vaardiger is geworden in het omgaan met computerprogramma’s.
Op het gebied van verstandig gedrag op internet – onderdeel van mediawijsheid en digitale geletterdheid – zien ouders geen vooruitgang.
85% van de ouders gaf aan dat hun kind geen tot weinig hulp nodig had bij het maken van schoolwerk en 73% gaf aan dat hun kind zelfstandiger kon werken dan verwacht.
29% van de ouders moest hun kind aansturen bij het maken van taken.

Middelbaar beroepsonderwijs

Een grote groep van de meestal praktisch ingestelde mbo-studenten had tijdens online onderwijs veel last van afleiding.
Veel studenten vonden het moeilijk om zichzelf te motiveren en hun werk te structureren.
Studenten ontwikkelden door afstandsonderwijs andere vaardigheden en kennis zoals goed plannen, ict-vaardigheden en informatievaardigheden. Dingen waar zij in het regulier onderwijs minder snel mee in aanraking komen.

Uit: Monitor hybride onderwijs po en vo, Ares Hogeschool Wageningen en ECBO.

Tips en adviezen

Faciliteer een goede ict-infrastructuur.
Werken aan digitale basisvaardigheden kan niet zonder een goede ict-infrastructuur. Zorg daarom voor een goede en stabiele internetverbinding en sterk wifi-netwerk. En zorg dat alle leerlingen over een device beschikken om hun schoolwerk op te kunnen doen of om lessen te volgen.
Breng de digitale geletterdheid van leerlingen in kaart.
Door nu in kaart te brengen welke basis nodig is voor leerlingen en aan welke vaardigheden nog gewerkt moet worden, kan in de ontwikkeling van digitale geletterdheid van de leerling een belangrijke stap worden gezet en kunnen achterstanden in de toekomst voorkomen worden.
Help leerlingen en studenten bij de ontwikkeling van regulatieve basisvaardigheden.
Goed ontwikkelde regulatieve vaardigheden ondersteunen de ontwikkeling van digitale vaardigheden. Leer ze bijvoorbeeld hoe ze hun werkplek ordenen zodat zij overzicht houden en geef ze handvatten om met verleidingen om te gaan.
Ga aan de slag met praktijkgerichte vaardigheden.
Laat mbo-studenten bijvoorbeeld klusjes doen op school of tijdens vrijwilligerswerk. Door hier praktijkopdrachten aan te koppelen kunnen zij stagepunten verdienen en studievertraging voorkomen of inlopen.

Praktijkvoorbeeld: leerlingen leren organisern en prioriteren

Om efficiënt te kunnen leren bij afstandsonderwijs, is het belangrijk dat leerlingen informatie kunnen organiseren en prioriteren. Biopsycholoog Jay Borger legt op basis van wetenschappelijk onderbouwde technieken uit hoe leraren hun leerlingen hierbij kunnen helpen en geeft tips.

Lees het praktijkvoorbeeld op voortgezetleren.nl

Lees verder

Wil je meer weten over de effecten van afstandsonderwijs?

Bronnenlijst

We baseerden onze artikelen over de effecten van afstandsonderwijs op nationaal en internationaal onderzoek over afstandsonderwijs tijdens de coronacrisis.

pdf | 141.28 KB

Download Lees direct