De toekomst van technologie in hybride onderwijs

Onderwijs is het klaslokaal ontgroeid. Zo maken AR en VR begeleiden op afstand mogelijk. Simulaties bieden praktijkgetrouwe oefenomgevingen en chatbots zijn een onvermoeibare vraagbaak. Hier laten we zien hoe hybride onderwijs er binnen nu en pakweg 5 jaar uit kan zien. We hebben onderstaande situaties samengesteld op basis van de huidige stand van technologie, de verwachte ontwikkeling van die technologie en de ambities die er binnen het onderwijs leven.

Nieuwe manieren om leerlingen te begeleiden

Het mixen van onderwijslocaties betekent niet alleen iets voor degenen die onderwijs krijgen, maar ook iets voor degenen die onderwijs geven. Een leraar hoeft niet altijd meer fysiek aanwezig te zijn. Een leerling zal vaker de regie over zijn eigen leerproces voeren. Digitale toepassingen helpen dit mogelijk maken en de rol van de leraar wordt daarbij steeds veelzijdiger. Kennisoverdracht en begeleiding blijven belangrijk, maar leraren zullen daarnaast meer met data gaan werken, meer analyses doen op basis van die data en de leerling langs zijn leerpad coachen.

• Leerlingen die hun spreekvaardigheid Frans oefenen met een app, waarbij de software op basis van artificial intelligence (AI) meeluistert en feedback geeft. Of leerlingen die hun spreekvaardigheid oefenen, door in gesprek met een sociale robot een verhaal te vertellen. 
• Leerlingen oefenen praktijk- en technische vakken via simulatie apps en virtual reality (VR). Zo kunnen ze in een veilige omgeving en op meer plekken praktijksituaties oefenen of apparatuur leren bedienen.
• School experimenteert met augmented reality (AR)-brillen. Leraren kunnen leerlingen zo op afstand les geven of begeleiden. Dat kan vanuit huis. Maar ook gastdocenten uit het bedrijfsleven of van bevriende instellingen in het buitenland kunnen op deze manier les geven. Of leraren begeleiden leerlingen op deze manier vanaf school op hun stageplek.

Locatie-onafhankelijk leren en oefenen

Met hybride onderwijs verandert ook de rol van het schoolgebouw. Digitaal oefenen kan overal en de leraar kan een leerling op afstand begeleiden. Met behulp van software die frauderen voorkomt, hoeft ook toetsen niet meer op school te gebeuren. Het schoolgebouw wordt nog meer een plek voor socialisatie en persoonsvorming. Er zijn kleine ruimtes voor korte, directe instructie en grotere open ruimtes om zelfstandig of in groepen te oefenen en te studeren.

• Via simulaties en immersieve technologie – zoals VR en AR – oefenen leerlingen vaardigheden in een veilige omgeving. Dit kan ook op een stageplek, of zelfs thuis plaatsvinden, maar niet elke leerling heeft een VR-headset. In praktijkruimtes kunnen leerlingen daarom gebruikmaken van devices die de school ter beschikking stelt. 
• Online en offline leeractiviteiten zijn op elkaar afgestemd. Dit leidt tot meer mogelijkheden in werkvormen en keuzevrijheid voor leerlingen. Zo kunnen ze eerst oefenen in een simulatieomgeving en daarna in praktijkruimtes, waar met echte apparatuur wordt gewerkt. School heeft daarvoor klaslokalen opengebroken en samengevoegd.
• Via VR-chatrooms treffen leerlingen elkaar om samen te werken. Deze omgeving is gebaseerd op populaire games als Fortnite en motiveert leerlingen. Het biedt ook mogelijkheden voor internationale samenwerking.

Meer inzicht door meer data

Data op school beperkt zich nu nog tot uitslagen van toetsen op een rapport. Met toenemende digitalisering neemt ook de hoeveelheid beschikbare data toe. Die kunnen het onderwijs op verschillende manieren beïnvloeden:

• Er is straks niet alleen data beschikbaar over opdrachten die goed of fout gemaakt zijn, maar ook over hoe een leerling leert. Denk aan leestijd, denkstappen in de rekenopgave of vervoeging van sterke werkwoorden. Digitalisering geeft zo inzicht in het leerproces van individuele leerlingen en geeft leraren de mogelijkheid om tijdens het oefenen bij te sturen of suggesties te doen. 
• Data geeft leraren ook inzicht in zichzelf. Hoe effectief geven ze les? En hoe kunnen ze groeien in hun professionele ontwikkeling?
• Er komen ook nieuwe soorten data. Denk aan sensoren in ruimtes op school die omgevingsfactoren zoals temperatuur, Co2-waarden of geluidsniveaus registreren waaruit stress kan worden afgeleid. Of VR-devices die lichaamsbeweging en kijkrichting registreren om zo het leerproces te verbeteren.

Hybride onderwijs in de toekomst – 3 voorbeelden

Aandachtspunten en tips

Natuurlijk weet niemand zeker hoe het onderwijs er in de toekomst uit zal zien. Maar we weten wel dat – om goed voorbereid te zijn op de toekomst – een aantal zaken nu al aandacht verdienen. Gebruik onderstaande aandachtspunten en tips om voor uw school af te wegen en te bepalen, wat nu en in de toekomst, de technologiemix is die bij uw onderwijs past:

Begin klein

Een toekomstschets klinkt ver weg. Maar ook nu is al veel mogelijk. Misschien geen ‘slimme’ virtuele AI-tutor, maar wel chatbots die leerlingen door specifiek leermateriaal van één vak helpen. Geen praktijkruimte voor VR-onderwijs, maar wel laagdrempeliger simulatie apps die draaien op de devices die leerlingen al gebruiken. 

Creëer ambassadeurs

Waarschijnlijk hebben mensen in uw team, school of bestuur al ideeën over – of ervaring opgedaan met –  technologieën als simulaties, VR of chatbots. Begin met iets waar iemand enthousiast over is. Laat diegene dat plan verder onderzoeken, uitbouwen en collega’s er verder in meenemen.

Hybride onderwijs is nooit klaar

Doordat technologie ontwikkelt, veranderen ook de mogelijkheden die er zijn om de beste didactische mix samen te stellen. Bovendien zijn de mogelijkheden die technologie biedt eindeloos. Maar dat alles kan, betekent niet dat u het automatisch moet doen. Onderwijskundige visie en waarden staan altijd voorop. De inzet van technologie moet daar bij blijven passen. Ook dat is een reden om na te blijven denken over hoe u hybride onderwijs inzet.

Blijf bijsturen

Het structureel aanbieden van hybride onderwijs is een blijvend en continue proces van evaluatie en (her)ontwerp van onderwijsactiviteiten. Dat vraagt om een proces waarbij je snel en flexibel kunt bijsturen. Zorg voor budgetten, taakuren en de fysieke ruimte om nieuwe dingen te proberen. Reken mensen niet af op een mislukt experiment, maar stel wel vooraf het doel vast dat u hoopt te bereiken. 

Investeer in de ict-bekwaamheid van medewerkers

Niet iedereen hoeft alles te kunnen, maar voor succesvol hybride onderwijs zijn specifieke vaardigheden wel noodzakelijk. Heeft iemand moeite met een smartboard? Dan is het gereedmaken van een VR-opstelling wat veel gevraagd. Maar misschien is er een behulpzame collega die ook gelijk kan enthousiasmeren? Investeer in de ict-bekwaamheid van het team en ontwikkel waar nodig. 

Zorg voor een samenhangend ict-landschap

Bij hybride onderwijs moeten software en hardware soepel samenwerken. De internetverbinding moet stabiel zijn, devices moeten toegang tot applicaties in de cloud hebben, speciale devices als VR-headsets en controllers zijn nodig. Zonder een gedegen ict-infrastructuur op school en de juiste randvoorwaarden buiten school is hybride onderwijs niet mogelijk. 

Heb aandacht voor kansongelijkheid

Niet iedere leerling heeft thuis de beschikking over alles dat nodig is om online te leren. Of andersom: is de school misschien zelfs verantwoordelijk voor een veilige internetverbinding en toegang tot schoolapplicaties voor leerlingen die niet op school zijn? En voor het beschikbaar stellen van speciale devices voor leerlingen die daar thuis niet over beschikken?

Om hybride onderwijs goed in te kunnen richten is het cruciaal om vooraf de consequenties van bepaalde keuzes te overzien. En ook om te bedenken of die te rechtvaardigen zijn en welke investeringen waaraan bij moeten dragen. 

Meer data vraagt om aandacht voor privacy en ethiek

Met hybride onderwijs wordt er door de inzet van technologie meer daar data verzameld. Dit biedt mogelijkheden, maar kan ook weerstand oproepen. De voor- en nadelen van deze dataverzameling moeten dus worden afgewogen.

Daarnaast vraagt gegevensuitwisseling door het combineren en koppelen van technologieën voor hybride onderwijs ook extra aandacht voor privacy. Hulp nodig bij de ethische afwegingen bij online onderwijs? Gebruik het ethiekkompas.

Heb aandacht voor zelfsturing van de leerling

Technologie gaat niet op magische wijze de zelfsturing van leerlingen verhogen. Daar is aandacht en begeleiding voor nodig. Zeker wanneer er – zoals in deze toekomstschets – steeds meer online en buiten het schoolgebouw gebeurt. Digitalisering is daarom een blijvend aandachtspunt op de strategische agenda van alle onderwijssectoren. Niet in de minste plaats omdat technologie blijft veranderen. Scholen moeten daarom blijven nadenken over de ideale mix van middelen en locaties voor leeractiviteiten.