- Opinie
- |
- Artificial intelligence
- |
- po
- vo
- mbo
Een AI-tutor voor elk kind
We mogen best enthousiast zijn over het bouwen en ontwerpen van dingen die écht de moeite waard zijn, zoals een AI-tutor. Helemaal gezien het lerarentekort. Maar als een techbro naar je toe komt en zegt: "Ik ben zó enthousiast over deze AI! Deze technologie zal de toekomst van het onderwijs revolutioneren. Je moet het in je school gebruiken!" dan moet je sceptisch zijn.
Door Michel Cents
Transformatief, maar gehyped
AI is wat we een systeemtechnologie noemen. Het is een technologie waarvan we verwachten dat die onze samenleving ingrijpend zal veranderen, net zoals het internet dat gedaan heeft. Maar als je je eens verdiept in de geschiedenis van onderwijsinnovatie, kom je erachter dat het onderwijs zich niet zo snel op een radicale manier laat veranderen. Onderwijs gaat namelijk over meer dan alleen leerprocessen. En hoewel AI-tutoren uitermate geschikt zijn voor het efficiënter en effectiever maken van die leerprocessen, gaat onderwijs ook over leerlingen zelf leren nadenken en zonder technologie hun weg leren vinden in het leven en zich leren verhouden tot normen en waarden. Plaats je een AI-tutor niet in die bredere onderwijscontext? Dan kan dit ten koste gaan van vaardigheden als communiceren en van het ontwikkelen van zelfkennis en authenticiteit.
Geen docenten vervangen, maar kan wel versterken
Binnen de wereld van de onderwijstechnologie woedt al jarenlang een debat: is het doel van het toepassen van technologie het automatiseren van menselijke vaardigheden of juist het versterken van die vaardigheden? We hebben deze discussie mede aan Alan Turing te danken. In zijn onderzoeksartikel Computing Machinery and Intelligence stelde hij de vraag: ‘Kunnen machines denken?’ Daaruit volgt impliciet de vraag of machines dan ook het denken van mensen moeten overnemen. Maar ik denk dat we daarmee de verkeerde vraag stellen. Zeker in het onderwijs. In plaats daarvan zouden we moeten willen weten:
- Hoe technologie de vorming van een leerling kan faciliteren.
- Hoe technologie kan ondersteunen bij betekenisvol contact.
- En hoe technologie het leren kan verrijken.
Hoogleraar Inge Molenaar pleit in haar oratie ‘Mens-AI samenwerking in het onderwijs: de hybride toekomst‘ voor een zogeheten vermeerderingsperspectief waarin AI het menselijk handelen niet vervangt, maar juist aanvult en verrijkt. We moeten AI-tutoren daarom ontwerpen ter ondersteuning van de mens en niet ter vervanging van de mens. Zo bereiken we echt betekenisvolle impact op het onderwijs.
Tekortkomingen van generatieve AI
Geavanceerde AI-tutoren kunnen meedenken en actief bijdragen aan het kritisch denken van leerlingen. Ze kunnen leerlingen helpen een vraagstuk dieper te analyseren door ze er zelfstandig over te laten nadenken. Maar zelfstandig nadenken is niet wat AI zelf doet. AI legt verbanden tussen datapunten. Het produceert geen zekerheden, maar alleen waarschijnlijkheden op basis van de data die het gevoed heeft gekregen. Waarschijnlijkheden die met het toevoegen of toenemen van trainingsdata zullen veranderen. Een mens kan ook komen tot heel andere (feilbare) uitkomsten. Bijvoorbeeld door juist uit te gaan van wat niet het geval is, of door een moreel standpunt in te nemen. We moeten ervoor waken dat we met de inzet van AI-tutoren deze unieke menselijke eigenschappen niet verwaarlozen.
De rekenmachine als verkeerde analogie
Er zijn mensen die beweren dat AI net als een rekenmachine is: een hulpmiddel dat tijdelijk paniek veroorzaakte, maar uiteindelijk nuttig bleek. Maar deze analogie gaat niet op. Een rekenmachine heeft zelf immers geen handelingsvermogen en imiteert geen menselijk intelligentie. Bovendien is een AI-tutor niet zomaar een hulpmiddel: het kan zelf beslissingen nemen en daarmee de ontwikkeling van kinderen drastisch vormgeven.
Overdreven beloftes
AI-tutoren hebben het potentieel om het onderwijs ingrijpend te veranderen, maar we moeten kritisch blijven ten opzichte van overdreven beloftes. Niet alleen met betrekking tot technologie die twijfelachtige uitkomsten kan opleveren, maar ook ten opzichte van de vrijheid en ruimte van leerlingen om zichzelf te kunnen ontwikkelen en de manier waarop het betekenisvol contact beïnvloedt.
Onze adviseur Michel Cents
