Geactualiseerde WaardenWijzer: koers houden op publieke waarden bij digitalisering

Welke waarden moeten bij digitalisering voorop staan in het onderwijs? De WaardenWijzer, ontwikkeld door Kennisnet en SURF, biedt een gemeenschappelijke taal om daarover het gesprek te voeren. Daardoor kan het onderwijs zelf keuzes maken bij nieuwe technologische ontwikkelingen, op basis van publieke waarden. De WaardenWijzer is in december 2025 geactualiseerd en verrijkt met praktijkvoorbeelden. 

AI stroomt de klaslokalen binnen, lesomgevingen worden steeds afhankelijker van datagedreven ecosystemen en de invloed van enkele dominante technologiebedrijven groeit. Tegelijkertijd staat de wereld onder geopolitieke druk, wat onze digitale afhankelijkheden nog zichtbaarder maakt. In deze snel veranderende werkelijkheid is het voor het onderwijs cruciaal om koers te houden: technologie moet ons versterken, niet sturen.

Denken vanuit publieke waarden

Door te denken en beslissen vanuit waarden zoals menselijkheid, rechtvaardigheid en autonomie, kunnen professionals bewust sturen op waarde(n)volle innovatie. De WaardenWijzer ondersteunt bij ontwerpkeuzes, inkoop, gebruik en governance van digitale middelen, zodat digitalisering bijvoorbeeld bijdraagt aan gelijke kansen, betekenisvol contact, keuzevrijheid, privacy en inclusie.

Brede coalitie

SURF en Kennisnet ontwikkelden de WaardenWijzer samen met een brede coalitie van partijen, waaronder experts van het Rathenau Instituut, MBO Digitaal, GÉANT en het ministerie van OCW, Onderwijsinstellingen leverden waardevolle bijdragen, evenals de themacommissie Digitalisering van de PO-Raad en VO-raad.

De WaardenWijzer laat zien welke waarden onder druk kunnen komen te staan, welke dilemma’s daarbij ontstaan en hoe professionals hierover betekenisvolle gesprekken kunnen voeren, van klaslokaal tot bestuurskamer, zodat het onderwijs weloverwogen kan beslissen over digitalisering, aansluitend bij de publieke waarden en ethische uitgangspunten die we als sector belangrijk vinden.

Nieuw in de WaardenWijzer

Deze versie van de WaardenWijzer (december 2025) is een actualisatie van de editie uit 2021. Met behulp van bestuurders, schoolleiders, experts en feedback uit de sector zijn de volgende wijzigingen doorgevoerd:

• Het overzicht met waarden is vereenvoudigd, zodat het toegankelijker, herkenbaarder en beter toepasbaar is.
• De context en voorbeelden zijn geactualiseerd, met expliciete aandacht voor de invloed van AI, big tech en geopolitieke afhankelijkheden.
• Het instrument is uitgebreid met meer handreikingen en praktijksituaties die laten zien hoe waarden in de praktijk richting geven aan keuzes.

Door deze actualisatie blijft de WaardenWijzer een praktisch en goed toepasbaar hulpmiddel om in een steeds complexere digitale werkelijkheid regie te houden. Het instrument helpt om technologie te beoordelen op wat zij toevoegt en wat zij raakt, zodat niet de digitalisering bepaalt wat we als sector belangrijk vinden, maar wijzelf.