Meteen naar de content
  • Stappenplan
  • |
  • Leermiddelen
  • |
  • po
  • vo

Aanpak starten met leermiddelenbeleid

Keuzes maken voor leermiddelen is niet altijd gemakkelijk. Het aanbod is vaak divers en er zijn steeds meer nieuwe functies en mogelijkheden. Leermiddelen kiezen vraagt om een doordachte aanpak. Met dit stappenplan zorg je ervoor dat de gekozen leermiddelen passen bij de behoeften van het docententeam, de behoeften van de leerling en de onderwijsvisie van de school.

Door

7 februari 2023
17 minuten lezen

Voor leraren zijn goede leermiddelen een van de belangrijkste instrumenten om goed onderwijs te kunnen geven. Willen ze zelf keuzes kunnen maken voor bijvoorbeeld een nieuwe app, dan is het handig als ze kunnen aansluiten bij het leermiddelenbeleid van hun school.

Voorbeeld: app met commerciële uitingen

Juf Janneke komt een app voor rekenen tegen die er interessant uitziet, dus ze installeert deze op de tablets van haar leerlingen. Tijdens het gebruik van de app in de les blijken er commerciële reclames voorbij te komen die niet geschikt zijn voor kinderen. Dit past niet bij de onderwijsvisie van de school. Als de school van juf Janneke over een leermiddelenbeleid had beschikt, had de geschetste situatie wellicht voorkomen kunnen worden…

Voorbeeld: leermiddelenbeleid linken met andere domeinen

De sectie Frans van een middelbare school heeft digitaal materiaal aangeschaft die de sectie Engels ook graag zou gebruiken. Het leermiddelenbeleid van deze school is afgestemd op het hr-beleid. In het hr-beleid staat dat er altijd ten minste één super user moet zijn binnen de school die getraind is in het gebruik van digitaal lesmateriaal. De sectie Engels is dus niet afhankelijk van de uitgever om getraind te worden in het gebruik van het digitale materiaal. De super user kan zijn collega’s binnen de sectie Engels op vlieghoogte brengen. Zo kunnen de docenten Engels snel en kundig met het materiaal aan de slag, wat het onderwijsproces weer ten goede komt.

Om te zorgen dat er weloverwogen keuzes voor leermiddelen worden gemaakt, is het verstandig om tijd in te ruimen voor een zorgvuldig keuzeproces dat past bij de ambitie van de school. Dan is het natuurlijk wel nodig dat de schoolleiding aangeeft welke kaders er gelden voor het gebruik en de keuze van leermiddelen. Deze kaders vormen het leermiddelenbeleid.

De ene school is al verder met het ontwikkelen en gebruiken van een leermiddelenbeleid dan de andere school. Deze aanpak richt zich op de scholen die nog geen leermiddelenbeleid hebben. Het doel is om deze scholen op weg te helpen met het ontwikkelen van een simpel maar efficiënt leermiddelenbeleid met behulp van een stappenplan.

Het ene leermiddel is het andere niet

Voor we gaan kijken naar hoe je een leermiddelenbeleid kunt ontwikkelen, is het belangrijk om te kijken naar het wat. Wat verstaat jouw school onder leermiddelen en wat is een leermiddelenbeleid dan precies?

Definitie leermiddelen

Het is belangrijk om een definitie van leermiddelen scherp te hebben, zodat je precies weet over welke middelen je straks uitspraken doet in het beleid en over welke middelen niet. Hieronder zijn twee voorbeelden uitgewerkt, ter inspiratie.

Voorbeeld definitie leermiddelen po

Leermiddelen zijn middelen die in een lessituatie in het primair onderwijs worden ge- en verbruikt om leerlingen kennis en vaardigheden bij te brengen. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt in:

  1. folio leermiddelen
  2. digitale lesmaterialen, zowel open/gratis beschikbaar als betaalde licenties
  3. ontwikkelingsmateriaal

Ontwikkelingsmateriaal is duurzaam speelmateriaal en wordt bij normaal gebruik meerdere jaren gebruikt. Denk hierbij aan puzzels, creatieve materialen en taal- en rekenspelletjes.

Niet in de scope van het leermiddelenbeleid vallen materialen en middelen die niets te maken hebben met het primaire onderwijsproces. Denk hierbij aan audiovisuele middelen, kopieer- en printpapier, meubilair en toetsapplicaties.

Voorbeeld definitie leermiddelen vo

Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs zijn de volgende studieboeken en leermaterialen gratis (volgens de Wet Gratis Schoolboeken). Ze vallen ook onder de definitie van leermiddelen:

  • leerboeken, werkboeken, projectboeken en tabellenboeken
  • examentrainingen en examenbundels
  • eigen leermateriaal van de school
  • cd’s of dvd’s die een leerling in dat leerjaar nodig heeft
  • licentiekosten van digitaal leermateriaal
  • lesmateriaal van extra (keuze)vakken
  • lesmateriaal voor leerlingen met een leesbeperking, zoals visueel gehandicapten en leerlingen met dyslexie

Een laptop of tablet is geen gratis lesmateriaal. Middelbare scholen hoeven niet voor een laptop of tablet te zorgen. Maar scholen kunnen van ouders of verzorgers ook niet eisen dat zij de kosten betalen. Devices worden niet meegenomen in het leermiddelenbeleid.

Sommige schoolboeken en lesmaterialen moeten ouders of verzorgers zelf betalen. Denk hierbij aan een woordenboek, atlas en rekenmachine. In het leermiddelenbeleid wordt in een aparte paragraaf wel ingegaan op deze leermiddelen en -materialen waar dit van toepassing is (denk aan een voorgeschreven schoolagenda of gymkleren, maar niet welke pen moeten aangeschaft).

Leermiddelenbeleid

Leermiddelenbeleid is een meerjarig, duurzaam beleid gericht op de keuze en inzet van leermiddelen. Leermiddelenbeleid geeft binnen de school richting aan keuzes met betrekking tot het keuzeproces, de inkoop en de implementatie van (digitale) leermiddelen.

De onderwijsvisie op leren die de school hanteert, ligt ten grondslag aan het beleid. Soms is het leermiddelenbeleid onderdeel van de onderwijsvisie. Niet elke school heeft dezelfde onderwijsvisie en daarom kan leermiddelenbeleid per school (erg) verschillen. Zo kan het beleid bij de ene school gebaseerd zijn op goede aansluiting op de beroepspraktijk en vervolgopleiding (denk aan vmbo), bij een ander recht doen aan verschillen (vanwege grote diversiteit in de klas), en bij weer een ander op integraal werken aan taal en rekenen.

Begin klein

Wat betreft vorm is er leermiddelenbeleid in meerdere soorten en maten. Leermiddelenbeleid kan een simpel hoofdstuk zijn in het schoolbeleid of een aanvulling op de onderwijsvisie, maar het kan ook een uitgebreid opzichzelfstaand beleidsstuk zijn. Wanneer je voor het eerst met leermiddelenbeleid aan de slag gaat, kan het misschien overweldigend zijn. Wees dan ook niet bang om klein te beginnen. Start eerst met een hoofdstuk in het schoolbeleid en evalueer dit na een jaar gebruik. Hierna kun je kijken of (indien nodig en/of gewenst) het beleid kan worden uitgebreid tot een op zichzelf staand stuk.

Waarom is leermiddelenbeleid belangrijk?

Leermiddelenbeleid zorgt voor duidelijkheid in de organisatie bij keuzes op het gebied van leermiddelen. Het biedt richtlijnen voor leerkrachten en management bij het kiezen, inkopen en gebruiken van leermiddelen. Zo draagt leermiddelenbeleid bij aan een beter besluitvormingsproces en geeft het houvast om elkaar aan de gemaakte afspraken te houden.

“Voor ons was deelname aan een leermiddelenaanbesteding de aanleiding om met leermiddelenbeleid aan de slag te gaan. Voordat we konden gaan aanbesteden achtten wij het noodzakelijk om kaders te stellen zodat het duidelijk wordt welke richting wij gezamenlijk als SOML de komende jaren op willen gaan. Leermiddelenbeleid zorgt voor structuur als je een stichting bent met meer locaties om meer een fuik te krijgen in je bestellingen. Je kan meer van hetzelfde bestellen en daardoor schaalvoordelen ervaren.”

 Paul Habets, SOML 

Een goed leermiddelenbeleid zorgt er verder voor dat het onderwijsproces efficiënt en effectief kan verlopen en dat juridische valkuilen zoveel mogelijk worden vermeden. Waar mogelijk kan leermiddelenbeleid bijdragen aan het scherper inkopen en dus het verlagen van de kosten voor de school. Leermiddelenbeleid kan ook helpen bij het vaststellen van problemen die de school wil oplossen en geeft inzicht in welke verbeteringen beoogd worden en op welke termijn. Verder zorgt een leermiddelenbeleid ook voor een integrale blik op leermiddelen, omdat het beleid ook gekoppeld dient te worden aan het beleid op andere domeinen zoals HR, Financiën en ICT. En misschien wel het belangrijkste: leermiddelenbeleid zorgt ervoor dat leermiddelen bijdragen aan het realiseren van de onderwijsvisie van de school.

“Zonder leermiddelenbeleid loop je het risico dat je per ongeluk iets kiest wat voor de leerling niet goed werkt. De hele dag achter een laptop zitten is bijvoorbeeld niet voor elke leerling geschikt. Als je je onderwijs wil innoveren is het verder ook noodzakelijk om een leermiddelenbeleid samen te stellen. Wil je traditioneel onderwijs geven? Dan kan je prima je aanbesteding doen met dezelfde marktpartijen en dan verandert er niks. Maar wil je veranderen, ontwikkelen en nieuwe technieken gaan toepassen dan moet je erover gaan nadenken wat werkt voor je school en dan moet je ook ander beleid gaan inzetten.”

– Cors Westerdijk & Robert Zondervan, CVO ’t Gooi

Leermiddelenbeleid zinvol vormgeven in 5 stappen

Je weet nu wat leermiddelenbeleid is en waarom het belangrijk is. Maar hoe ga je hier vervolgens zelf mee aan de slag? Om je daarbij te helpen, volgen nu vijf stappen die je kunt volgen om leermiddelenbeleid voor het eerst op papier te zetten. Het is belangrijk om te weten dat deze stappen niet altijd lineair achtereenvolgens worden doorlopen. Vaak lopen de stappen (deels) parallel aan elkaar en soms wordt een stap meerdere keren doorlopen.

Infographic over starten met leermiddelenbeleid in 5 stappen: 1. voorbereiding, 2. formuleer richtinggevende uitspraken, 3. maak het integraal, 4. puntjes op de i, 5. gebruik en evalueer

Stappenplan voor het opzetten van een leermiddelenbeleid.

  • Stap 1: Voorbereiding op het maken van leermiddelenbeleid

    Ook al ben je geen doorgewinterde projectleider, toch is het nuttig een goede voorbereiding te treffen die leidt tot concrete resultaatafspraken en een haalbare planning.

     

Betrokken personen

Je hebt de taak op je genomen om het leermiddelenbeleid uit te werken. Daarmee ben je de opdrachtnemer. In het vo vervul je wellicht de rol van leermiddelencoördinator. In het po, waar de rol van leermiddelencoördinator niet gangbaar is, ga je hiermee aan de slag als schoolleider, zeer betrokken leerkracht of IB’er.

De schoolleider is eindverantwoordelijk voor het leermiddelenbeleid en daarmee de opdrachtgever voor het ontwikkelen en beheren van het leermiddelenbeleid. Bespreek daarom met je schoolleider op welke manier hij/zij betrokken wil zijn bij de totstandkoming van het leermiddelenbeleid.

Let op! Het kan gebeuren dat de schoolleider zowel opdrachtnemer als opdrachtgever is. Is dat bij jou het geval? Je kunt dan iemand uit het bestuur of de MR als opdrachtgever vragen. Als je ervoor kiest om beide rollen te vervullen, dan is het raadzaam geregeld met een collega te sparren over de inhoud en de kwaliteit van het eindresultaat. Een soort “critical eye” om jou als uitvoerder en opdrachtgever tegelijk scherp te houden.

Een nieuw of herzien leermiddelenbeleid heeft weinig betekenis in de praktijk als er geen draagvlak voor is. Je wilt immers dat het leermiddelenbeleid ook echt gebruikt kan worden in de schoolpraktijk. Laat leerkrachten en andere belanghebbenden daarom weten dat je hiermee bezig bent en sta open voor hun feedback.

“Leermiddelenbeleid zet je in het ‘heen en weertje’ tussen de docent, leermiddelencoördinator en de schoolleider. Ieder heeft een eigen rol en perspectief, dit moet met elkaar worden afgestemd. Je maakt je beleid vanuit een dialoog.”
– Cors Westerdijk & Robert Zondervan, CVO ’t Gooi 

Randvoorwaarden leermiddelenbeleid

Bepaal de randvoorwaarden die je opdrachtgever stelt voor het opstellen van leermiddelenbeleid. Dit kan praktisch van aard zijn (de tijd die je mag spenderen aan het opstellen van leermiddelenbeleid of collega’s die je moet betrekken) of meer richtinggevend (aansluiting bij onderwijsvisie of andere domeinen zoals ict-beleid).

Doelstellingen leermiddelenbeleid

Wat moet het leermiddelenbeleid opleveren? Waar lopen jullie nu als onderwijsinstelling tegenaan waar een leermiddelenbeleid bij kan helpen? De doelstellingen van het leermiddelenbeleid kunnen bijvoorbeeld zijn om nieuwe leermiddelen beter te laten aansluiten bij de onderwijsvisie van de school of bij de mogelijkheden op ict-gebied. Door doelen expliciet op te nemen, ben je later beter in de gelegenheid het leermiddelenbeleid te evalueren en te verbeteren.

Checklist onderwerpen in het leermiddelenbeleid

Er is geen vaste indeling of vorm voor een leermiddelenbeleid. Er zijn echter wel een aantal elementen die belangrijk zijn om terug te laten komen in het stuk. Hieronder volgt een checklist met onderwerpen die in elk geval aan bod dienen te komen in het leermiddelenbeleid. Voel je echter vrij deze checklist aan te vullen wanneer je een specifiek onderwerp mist dat wel belangrijk is voor jouw school. Na het aanvullen van deze checklist ben je eigenlijk al tot een inhoudsopgave voor je leermiddelenbeleid gekomen.

Spreek concreet af met je opdrachtgever in welke vorm je het leermiddelenbeleid oplevert: wordt dit een apart document of een hoofdstuk in het schoolbeleid? Zoals al eerder gezegd: begin klein.

  • Scope leermiddelenbeleid (stap 1)
  • Doelstellingen (stap 1)
  • Richtlijnen voor keuze en aanschaf van leermiddelen (stap 2)
  • Link met andere domeinen (stap 3)
  • Leermiddelenbeleid in de praktijk (stap 5)
  • Leermiddelenbeleid onderhouden (stap 5)

Planning maken voor het leermiddelenbeleid

Het opstellen van een leermiddelenbeleid is geen dagtaak. Het komt ongetwijfeld boven op je reguliere werkzaamheden. Hoe zorg je ervoor dat het geen langslepend traject wordt? Maak een planning! Natuurlijk kun je die aanscherpen als je eenmaal bezig bent, maar een eerste planning helpt. Zeker als je deze deelt met je opdrachtgever. Na elke deadline even samen zitten om de voortgang te bespreken is voor jezelf ook een stok achter de deur om tijd te maken voor elke stap.

De planning kun je bijvoorbeeld maken aan de hand van het overzicht van onderwerpen hierboven. Noteer per onderwerp:

  • Wie je hiervoor nodig hebt.
  • Wanneer je deze persoon of personen nodig hebt.
  • Hoeveel tijd (uren) je nodig denkt te hebben om het onderwerp uit te werken. 

Neem deadlines op in de planning: 

  • Wanneer elk element/hoofdstuk af is.
  • Wanneer het beleid in concept af is, wie dit moet reviewen.
  • Wanneer het definitieve beleid gereed is.
  • Wanneer en wie het beleid moet goedkeuren/vaststellen.
  • Wanneer, hoe en met wie het beleid gedeeld wordt.

Nu kun je echt aan de slag! Op naar stap 2.

  • Stap 2: Formuleer richtinggevende uitspraken

    Je leermiddelenvisie is de basis voor het leermiddelenbeleid. De visie van een school op leermiddelen is van grote invloed op de manier waarop onderwijs wordt gegeven.

Maak de leermiddelenvisie zo concreet mogelijk. Dit kan in de vorm van een aantal richtinggevende uitspraken (uitgangspunten) op het gebied van leermiddelen. Deze uitspraken, en vooral de discussie erover, moeten richting geven aan de keuzes die (later) op het gebied van leermiddelen moeten worden gemaakt. De richtinggevende uitspraken die je bedenkt schrijf je meteen op. Zorg dat er in elk geval uitspraken zijn over het kiezen, inkopen en gebruiken van leermiddelen.

Wat, waarom en hoe

Per richtinggevende uitspraak is het belangrijk dat je vermeldt wat je wilt bereiken, en waarom en hoe je dit wilt gaan doen. Een voorbeeld van een richtinggevende uitspraak die scholen vaak gebruiken (meestal direct ontleend uit de onderwijsvisie): “de leerling staat centraal” (wat). Een onderwijsinstelling wil mogelijk de leerling centraal stellen, omdat zij van mening is dat dat een positieve invloed heeft op de kwaliteit van het ontwikkelproces van de leerling (waarom). Hierop kan de school in de uitspraak opnemen dat om de leerling centraal te kunnen stellen, de leermiddelen moeten helpen bij het rekening houden met het leertempo en niveau van elke leerling. Tools om maatwerk mogelijk te maken, zijn dan bijvoorbeeld toegang tot licenties van alle leerjaren en niveaus, open lesmateriaal ter verdieping of extra uitleg en modulair inkopen (hoe).

Voorbeeld richtinggevende uitspraak over het kiezen van leermiddelen

Het kind staat op school centraal (wat), omdat dit een positieve invloed heeft op de kwaliteit van het ontwikkelproces (waarom). Om dit mogelijk te maken wordt er naar behoefte van het kind gekozen voor licenties van alle leerjaren en niveaus, (commerciële) lesmodules met aanvullen open lesmateriaal (hoe)

Voorbeeld richtinggevende uitspraak over het inkopen van leermiddelen

Alle leermiddelen worden centraal ingekocht middels een openbare aanbesteding voor een periode van 4 jaar (wat). Het contract dat als resultaat van de aanbesteding wordt aangegaan, heeft een looptijd van 4 jaar. Er is sprake van een raamovereenkomst. Deze mag wettelijk niet langer dan 4 jaar worden aangegaan. Een kortere contracttermijn is niet in het voordeel van scholen, omdat dat minder gunstige voorwaarden zou opleveren (waarom). De hoofdinkoper vanuit het schoolbestuur is verantwoordelijk voor de inkoop van de leermiddelen van alle scholen die onder het bestuur vallen. Het staat de inkoper echter vrij om een extern inkoopbureau in te schakelen, mits conform aan het financiële beleid van het schoolbestuur. In de offerte-uitvraag wordt aangeven dat er voor een periode van 4 jaar wordt aanbesteed (hoe).

Voorbeeld richtinggevende uitspraak over het gebruiken van leermiddelen

Er wordt alleen gebruikgemaakt van educatieve software zonder commerciële reclames (wat). Kinderen blijken vaak nog onvoldoende reclamewijs en makkelijk te beïnvloeden (waarom). Alle apps en andere educatieve software dienen daarom eerst door een it’er gecontroleerd te worden op ongepaste reclames voordat de app op de tablets van leerlingen geïnstalleerd mag worden (hoe).

Neem ook in het leermiddelenbeleid op wie verantwoordelijk is voor de naleving van de richtinggevende uitspraken van deze drie thema’s. Bijvoorbeeld, de leermiddelencoördinator is verantwoordelijk voor het keuzeproces, de hoofdinkoper voor het inkopen en de schoolleider voor het gebruiken. Zo weten alle betrokkenen bij wie ze terecht kunnen wanneer ze het idee hebben dat het leermiddelenbeleid niet (goed) wordt nageleefd. In het vo zou je eventueel ook uitspraken kunnen doen over het samenstellen en publiceren van de leermiddelenlijst. Wat betreft het inkopen kun je eventueel nog onderscheid maken in het bestellen, betalen en leveren van leermiddelen.

Let op! De richtinggevende uitspraken in het leermiddelenbeleid zijn niet hetzelfde als de criterialijsten voor leermiddelen. Het leermiddelenbeleid geeft wel degelijk richting en kaders, maar het docententeam moet op basis van hun wensen en ervaringen ook zelf criteria formuleren. Het leermiddelenbeleid kan een basis vormen voor het opstellen van een criterialijst als je bijvoorbeeld een nieuwe lesmethode wilt gaan kiezen (zie hiervoor ook het Stappenplan voor het kiezen van nieuwe (digitale) leermiddelen van Kennisnet). Wat wel mogelijk is, is dat de richtinggevende uitspraken in verschillende keuzeprocessen tot overlappende criteria leiden, maar dit hoeft uitdrukkelijk niet het geval te zijn. De richtinggevende uitspraken vormen daarom de basis voor het keuzeproces zelf, en het opstellen van een criterialijst.

Valkuilen bij opstellen visie

Let wel op bij het opstellen van de visie dat deze realistisch blijft. Scholen kunnen uiteindelijk niet zonder commerciële marktpartijen. Het is goed om de eigen voorwaarden meer te benoemen, maar een marktpartij moet wel in staat kunnen zijn om het te leveren. Zo biedt niet elke partij modulair materiaal aan. Leg de richtinggevende uitspraken eens neer bij de leermiddelenleverancier(s). Vraag hen of en hoe zij concreet een vertaalslag kunnen maken van het beleid naar hun eigen dienstverlening en producten.

Ook moet de leerkracht in staat zijn om naar de visie te handelen en deze werkelijkheid te maken. Stel, de school wil graag over naar meer digitaal. Kijk dan of leerkrachten hier goed genoeg op zijn voorbereid. Zo niet, overweeg kritisch hoeveel tijd er nodig is om dat te bereiken of zoek naar een oplossing zoals een goede ondersteuning en instructie voor de leerkracht. Maak in het leermiddelenbeleid een duidelijke brug naar het personeelsbeleid: welke competenties verwacht je op dit gebied van leerkrachten? Is dit duidelijk verwoord in functieprofielen en wordt hierop gestuurd in de HR-cyclus?

  • Stap 3: Maak het integraal

    Leermiddelenbeleid is een onderdeel van het schoolbeleid. Het schoolbeleid zorgt voor overzicht en samenhang tussen verschillende domeinen; het is integraal. Het integraal maken van je leermiddelenbeleid met het schoolbeleid zorgt ervoor dat het bij dit schoolbeleid aansluit. Koppel daarom het leermiddelenbeleid (uitgangspunten, afspraken) aan andere domeinen: ICT, inkoop, personeel/HR, kwaliteit, financiën, zorg en onderwijs/pedagogiek.

Inventariseer welke eisen er op deze domeinen worden gesteld, welke interne kaders er hierin worden gevormd en welke richtlijnen worden gehanteerd met betrekking tot leermiddelen. Controleer of de richtinggevende uitspraken die je in stap 2 hebt opgesteld de andere beleidsstukken aanvullen, versterken en zeker niet tegenspreken. Pas zo nodig je uitspraken hierop aan en/of formuleer uitspraken die je nog mist in de koppeling met andere domeinen.

Een school wil bijvoorbeeld het onderwijsaanbod laten aansluiten op de behoefte van de leerling (wat). Leerlingen kunnen zo hun talenten en persoonlijke kwaliteiten verder ontwikkelen in hun eigen tempo. Dat heeft mogelijk een positief effect op de motivatie van leerlingen (waarom). Om dit mogelijk te maken moet er meer digitaal worden gewerkt (hoe). Om meer digitaal werken succesvol te laten verlopen, moeten de volgende zaken worden gewaarborgd:

  • Elke leerling krijgt een eigen laptop.
  • De technische infrastructuur van de school is toereikend.
  • Gekozen leermiddelen bieden en ondersteunen waar mogelijk maatwerk.
  • Docenten en leerlingen moeten digitaal kunnen werken. Waar nodig wordt hen training en ondersteuning geboden.
  • Stap 4: Puntjes op de i

    Door het volgen van stap 1 tot en met stap 3 ben je al tot een eerste concept van jeleermiddelenbeleid gekomen. Nu is het tijd om de puntjes op de i te zetten, je werk te (laten) reviewen en tot een definitieve en vastgestelde versie te komen. Doe dit door eerst terug te blikken en feedback te verzamelen.

Blik terug

Ten eerste is het goed om weer even terug te kijken naar de doelstellingen die je hebt opgesteld. Draagt de inhoud van je leermiddelenbeleid bij aan het (zo veel mogelijk) oplossen van de problemen en/of het behalen van de doelen die je eerder hebt geconstateerd? Wanneer het doel was om de leermiddelen beter te laten aansluiten bij de wens van de docenten, zou het stuk dus een of meerdere uitspraken moeten bevatten over de manier waarop de docent wordt betrokken bij het keuzeproces. Sommige doelen zijn wellicht niet direct toetsen. Denk hierbij aan het verlagen van uitgaven. Dit is waarschijnlijk pas te toetsen op het moment dat er weer leermiddelen worden ingekocht.

Review & feedback: de definitieve versie

Lees zelf nog eens rustig het stuk door. Kijk naar de resultatenchecklist die je bij stap 1 hebt opgesteld. Komen alle elementen terug in het beleid? Breng het concept leermiddelenbeleid ook onder de aandacht bij collega’s, bijvoorbeeld door het te presenteren in een teammeeting of door met het stuk langs verschillende vaksecties (vo) of leraren (po) te gaan. Zo creëer je wederom draagvlak voor het plan en kun je eventueel nog om wat laatste feedback vragen. Verwerk de laatste input in het stuk en je hebt een definitieve versie van je leermiddelenbeleid!

Stel vast

Nu is het tijd om het leermiddelenbeleid te laten vaststellen door de schoolleider. Vraag tevens na of het leermiddelenbeleid nog langs de MR moet gaan en laat het stuk zo nodig ook door hen goedkeuren.

Deel/publiceer

In stap 1 (voorbereiding) heb je met de opdrachtgever afspraken gemaakt over het resultaat: in welke vorm en waar het leermiddelenbeleid wordt opgeleverd. Nu er een definitieve, vastgestelde versie is, is het tijd om het leermiddelenbeleid daadwerkelijk te delen met collega’s en te publiceren (indien afgesproken).

  • Stap 5: Gebruik en evalueer

    Nu het leermiddelenbeleid op papier staat en is goedgekeurd, kun je het beleid gaan gebruiken en later evalueren.

Gebruik van het leermiddelenbeleid in de praktijk

Bedenk welke activiteiten er op korte en lange termijn aankomen waarbij het gebruik van het leermiddelenbeleid wenselijk is. Schrijf deze op en breng het leermiddelenbeleid actief onder aandacht van de personen die zich op school met deze activiteiten (gaan) bezighouden. Neem eventueel samen het leermiddelenbeleid door. Zorg ook dat het leermiddelenbeleid vindbaar blijft en leraren weten waar ze naartoe kunnen met vragen.

Een aantal passende activiteiten en projecten waaraan je kunt denken rondom het gebruik van het leermiddelenbeleid zijn het samenstellen van de leermiddelenlijst (in het vo) en het keuzeproces leermiddelen. Deze projecten helpen de werkgroep/vaksectie bij het kiezen en/of vormgeven van het lesmateriaal waarmee goed onderwijs wordt gegeven. Het helpt de school om de uitgangspunten en ambities bij te stellen op basis van praktische ervaringen.

Een goed leermiddelenbeleid vormt ook een zeer efficiënte voorbereiding voor een leermiddelenaanbesteding (indien je aanbestedingsplichtig bent). Het leermiddelenbeleid is namelijk leidend voor de aanbesteding. Er is al nagedacht over de eisen en wensen die de onderwijsinstelling stelt aan leermiddelen. Deze hoeven enkel vertaald te worden naar een offerte voor de uitvraag.

“Het is fijn om over een leermiddelenbeleid te beschikken voordat je gaat aanbesteden zodat je duidelijk hebt als stichting wat je wil. Maar je kunt in principe op elk moment met leermiddelenbeleid aan de slag. Je valt hier het hele jaar op terug.”

– Paul Habets, SOML

Evalueer het proces

Tot slot is het belangrijk dat je de tijd neemt om het proces van het tot stand komen van het leermiddelenbeleid te evalueren, nadat het is ingevoerd en gebruikt. Wat ging goed en wat kon beter of anders? Het opstellen van leermiddelenbeleid is geen eenmalige activiteit. Idealiter wordt het leermiddelenbeleid van een school periodiek (bijvoorbeeld jaarlijks) bijgesteld. Een korte beschrijving van het ontwikkelproces en van het proces om het leermiddelenbeleid te onderhouden, kan hierbij helpen.

Zo kun je bijvoorbeeld periodiek (in elk geval jaarlijks) samenkomen met de personen die verantwoordelijk zijn voor het kiezen, inkopen en gebruiken van leermiddelen, zoals vastgesteld bij stap 2. Dan kan er worden gekeken hoe het naleven van het leermiddelenbeleid op de verschillende onderdelen verloopt. Ook kun je met elkaar bespreken of het leermiddelenbeleid bijdraagt aan het behalen van de doelstellingen die zijn opgesteld bij stap 1 of dat er nog zaken moeten worden bijgesteld. Echter, als startende school op het gebied van leermiddelenbeleid is het wellicht beter om je eerst te richten op de stappen uit deze aanpak.

Netwerk Leermiddelen

Het Netwerk Leermiddelen is voor de professional in het primair en voortgezet onderwijs: bouw mee aan een waardevol netwerk dat aansluit op jouw behoeften. Deel kennis en ervaring. Help collega's bij de keuze van leermiddelen en leer van ervaringen van collega's.

Meer informatie en aanmelden

De onderwerpen waarover wij publiceren