- Uitleg
- |
- Digitale geletterdheid
- |
- po
- vo
Digitale geletterdheid: draagvlak creëren
Bij het streven naar digitale geletterdheid, is het belangrijk dat alle betrokkenen zich in dat streven kunnen vinden. Dit is het geval wanneer zo veel mogelijk mensen ervan overtuigd zijn dat digitale geletterdheid urgent is voor de ontwikkeling van leerlingen. En of die overtuiging nu begint bij de leraren, bij de afdeling ICT of bij het bestuur, het creëren van draagvlak vraagt om samenwerking tussen school en bestuur. Draagvlak creëren doe je namelijk niet alleen door goed te communiceren, maar ook door richting te kiezen en van en met elkaar te leren.
Door Marvin Reuvers
De conceptkerndoelen zijn gepubliceerd. Ook is er een grote kans dat je op school al stappen zet op het gebied van digitale geletterdheid: je bespreekt actualiteiten en komt dan op mediawijsheid, of je laat leerlingen digitaal creëren met een tekstverwerker of camera. In het verlengde daarvan begrijp je dat het belangrijk is om met de kerndoelen aan de slag te gaan. Maar hoe bespreek je dit nu met collega’s en hoe krijg je vervolgens ook nog eens iedereen mee? Draagvlak creëren is ook een stap in een veranderproces, zoals diverse theoretische modellen omschrijven. Het veel gehanteerde model van de Amerikaanse organisatiekundige en hoogleraar John Kotter heeft bijvoorbeeld als eerste stap ‘het creëren van gevoel voor urgentie’. Ook andere modellen benoemen dit.
Collectieve verantwoordelijkheid
Digitale geletterdheid is een collectieve verantwoordelijkheid: we doen het samen. Juist daarom is het belangrijk om draagvlak te creëren als onderdeel van de oriëntatie- en verkenningsfase. Draagvlak betekent dat er een gedeeld beeld ontstaat over wat jullie leerlingen nodig hebben en welke rol de school heeft bij het voorbereiden van die leerlingen op een digitale samenleving. Het gaat om de mate waarin digitale geletterdheid wordt gesteund. Technologie combineren met een sterke gemeenschap van leraren, waarin ideeën worden gedeeld en pedagogische reflectie wordt gestimuleerd, helpt hierbij. Zo kan samenwerking ontstaan als fundament van digitale geletterdheid.
Creëren van draagvlak in 3 fases
Bij het creëren van draagvlak doorloop je een aantal fases. We beschrijven ze hieronder.
-
Fase A: Inzien van het belang van digitale geletterdheid
We worden meer en meer beïnvloed door technologie. Dit geldt zeker voor kinderen; zij communiceren op andere manieren dan eerdere generaties. Het onderwijs verandert mee. Natuurlijk biedt digitale geletterdheid volop kansen: het verrijkt het onderwijs en maakt lessen eigentijdser. Daarnaast bevordert het kansengelijkheid en vergroot het de ontwikkelingsperspectieven.
Tegelijkertijd vragen digitale middelen om nieuwe vaardigheden en een kritisch bewustzijn bij leerlingen. Zeker voor jonge mensen zonder een stevig verankerd wereldbeeld kan al die technologie verleidelijk zijn, hun tijd zomaar in het niets laten oplossen en ze ideaalbeelden aanreiken die ze maar moeilijk kunnen weerstaan. Het welzijn van kinderen kan hierdoor onder druk komen te staan. Het is daarom belangrijk dat kinderen leren om op basis van hun eigen normen en waarden die keuzes te maken die het best bij hen passen.
-
Fase B: Inzicht krijgen in digitale geletterdheid
Actief aandacht geven aan wat er binnen jouw school speelt, creëert ruimte om het gesprek over digitale geletterdheid te voeren. Die ruimte is belangrijk zodat alle betrokkenen zich veilig voelen om hun zorgen te uiten, hun ideeën te delen en hun visie op digitale geletterdheid op hun eigen tempo te verkennen. Dit geldt niet alleen voor de betrokkenen binnen de school, maar zeker ook voor de ouders van jullie leerlingen. Ook zij zijn onderdeel van de samenwerking.
Door zo een open dialoog te voeren, ontstaat er een cultuur van ‘we doen het samen’. Hierdoor voelt iedereen dat er ruimte is voor input. En doordat er een veilige omgeving wordt gecreëerd, ontstaat de bewegingsvrijheid om het gesprek te voeren in de context van jullie school. Een gesprek dat bovendien ruimte biedt aan de verschillende perspectieven, zodat er geen misverstanden ontstaan over wat de echte uitdagingen zijn en wat er nodig is om deze met elkaar aan te pakken. Door een keuze te maken in wat je wel en wat je (voorlopig) niet doet, breng je focus aan. Daarbij kan het helpen om elkaar voorbeelden te geven van digitale geletterdheid waar je enthousiast van wordt of die herkenbaarheid creëren.
-
Fase C: Digitale geletterdheid toegankelijk maken
Digitale geletterdheid is voor álle collega’s, niet alleen voor degenen die handig zijn met computers: iedereen kan een bijdrage leveren vanuit zijn eigen kijk op de huidige samenleving. Werk samen en spreek af wie wat doet: je hoeft het niet alleen te doen. Zo kun je samen ontdekken wat werkt voor jullie leerlingen en wat haalbaar is binnen jullie rooster en thema’s.
Digitale geletterdheid betekent niet dat er altijd een scherm nodig is. Je kunt ook een gesprek voeren over de invloed van media, een discussie hebben over online gedrag of in de klas een analyse maken van berichten uit het nieuws. Daarbij hoef je niet zelf het wiel opnieuw uit te vinden. Er zijn talloze voorbeelden en good practices beschikbaar die je kunt gebruiken of eenvoudig kunt aanpassen aan jullie praktijk. En betrek ook de leerlingen. Laat ze onderwerpen inbrengen die hen bezighouden, zoals online vriendschappen, gaming of zaken die ze op social media tegenkomen. Door zo direct aan te sluiten bij de leefwereld van de leerlingen, voelen zij zich gehoord.
Draagvlak creëren vraagt om kleine stapjes waarop je met elkaar kunt reflecteren: wat gaat al goed en waar lopen we tegenaan? En durven we hier ook open in te zijn naar elkaar? Bespreek dit soort vragen per project en evalueer tussentijds zodat het actueel blijft. Zo is de kans het grootst dat je zo veel mogelijk betrokkenen weet te enthousiasmeren.
Voorbeeldvragen
Onderstaande vragen, of een selectie ervan, kun je gebruiken om het gesprek over draagvlak voor digitale geletterdheid in jouw school op gang te brengen. Bijvoorbeeld tijdens een teamoverleg of studiedag over het onderwerp.
Vanuit de praktijk
- Welke voorbeelden zien we in onze school waar digitale geletterdheid al een rol speelt, wellicht zonder dat dit specifiek zo wordt genoemd? Kijk bijvoorbeeld eens naar wat er is gebeurd bij de implementatie van cultuureducatie of bij een vak als burgerschap.
- Waar merken we dat leerlingen (of wijzelf) tegen grenzen aanlopen door een gebrek aan digitale vaardigheden?
- Wat zien wij dat leerlingen online bezighoudt en hoe beïnvloedt dit hun welzijn?
Vanuit beeldvorming
- Hoe kijken we naar digitale ontwikkelingen en welke rol hebben we als onderwijs hierin richting de leerling?
- Hoe helpen wij de beeldvorming bij de leerling verder aan te scherpen?
Onderzoek het belang
- Waarom vinden wij het belangrijk dat leerlingen digitaal geletterd zijn?
- Hoe draagt digitale geletterdheid bij aan kansengelijkheid en toekomstperspectief voor onze leerlingen?
Zorgen en belemmeringen
- Welke zorgen over digitale geletterdheid leven er in het team?
- Wat maakt dat collega’s soms terughoudend zijn om met digitale geletterdheid aan de slag te gaan?
- Welke ruimte of ondersteuning is nodig om ons hier samen verder in te ontwikkelen?
Draagvlak en samenwerking
- Hoe kunnen we ervoor zorgen dat digitale geletterdheid iets van het hele team wordt en niet alleen van de kartrekkers?
- Wie binnen het team kunnen een rol spelen als early adopters (mensen die in een vroeg stadium in beweging komen, maar niet direct het voortouw nemen) om anderen te inspireren?
Concreet vervolg
- Wat zijn de eerstvolgende stappen die we als team kunnen zetten richting meer bewustwording en draagvlak? Maak hierbij een plan voor maximaal een jaar vooruit.
- Hoe houden we het gesprek over digitale geletterdheid levend in ons team?
Evaluatie
- Op welke momenten evalueren we de gekozen aanpak en de gezette stappen?
- Welke kritische succesfactoren verbinden we aan de gekozen doelen en het plan van aanpak?
Dergelijke gespreksvragen kunnen het team helpen om draagvlak op te bouwen. Ze geven richting aan vervolgstappen in het werken aan digitale geletterdheid binnen de school, zoals het ontwikkelen van een visie.
Constructief gesprek voeren
Het doorlopen van de drie bovenstaande fases en het beantwoorden van de gespreksvragen, betekent niet dat iedereen direct overtuigd zal zijn van de noodzaak van digitale geletterdheid. Wel creëer je randvoorwaarden om het gesprek op een constructieve manier te voeren en teamleden te betrekken bij de ontwikkeling van digitale geletterdheid in de school. Zo laat je merken dat je digitale geletterdheid als een serieus en belangrijk onderwerp ziet, en laat je het terugkomen op de gespreksagenda bij teamontwikkeling. Daarmee ontstaat bewustwording en betrokkenheid, en kun je samen gaan bouwen aan een visie op digitale geletterdheid.
Koppel early adopters aan meer afwachtende collega’s
Let op dat je niet alleen focust op de kartrekkers of koplopers binnen je team. Hun enthousiasme kan door collega’s als onhaalbaar worden gezien. Het is juist belangrijk om de groep early adopters in beweging te houden. De term ‘early adopters’ komt terug in het adoptiemodel van Rogers. Bij uitstek kunnen zij helpen om anderen mee te nemen. Koppel ze bijvoorbeeld als buddy aan collega’s met een wat meer afwachtende houding ten opzichte van digitale geletterdheid. Het is belangrijk om uiteindelijk iedereen mee te krijgen, en niet alleen de enthousiastelingen.
De stap naar visie ontwikkelen
Als je voor het creëren van draagvlak de juiste stappen in beeld hebt gebracht en de eerste contouren zich aftekenen, kun je gaan nadenken over visieontwikkeling. Door samen een visie te ontwikkelen, creëer je namelijk ook (meer) draagvlak. In Digitale geletterdheid: visie ontwikkelen lees je hoe je hier een vervolg aan kunt geven.