>> Beluister meteen de hele podcast
Een werkvoorbereider doet totaal andere dingen dan in het verleden, vertelt Ronald de Witte van TechWise Twente. “Dat je vanuit 3D-modellering machines aan kunt sturen, betekent dat je iets digitaal al kunt uitvoeren zonder dat je dat in de praktijk doet. Achter je bureau kun je alles al bedacht hebben. Vroeger was er een materiaalinkoper, iemand die het gereedschap bekeek en iemand die de machine bekeek. Taken die nu door één persoon gedaan kunnen worden. De hele aansturing van een fabriek verandert dus.”
Toch lopen de mate en het tempo van digitalisering van verschillende bedrijven zo uiteen, dat het voor het mbo moeilijk is hierop te anticiperen, zegt De Witte. Sommige bedrijven lopen echt voorop. “Maar de gemiddelde mkb’er met 10 tot 15 medewerkers heeft misschien moeite om de investeringen te kunnen doen die nodig zijn voor digitalisering. Het mbo levert studenten voor beide groepen ondernemers. Het is dus best lastig om te bepalen wat bedrijven nodig hebben. De een zegt: doe maar rustig aan. De ander: kan het niet wat sneller?”
Studenten een moreel kompas meegeven. Dat is waar digitaal burgerschap om draait
De stagiair hierop goed voorbereiden is dan ook niet zo makkelijk. De Witte: “Bij klassikaal onderwijs zou je daarvoor graag één maatstaf willen hebben, maar die is er niet. Ik pleit dus voor meer individueel onderwijs. Iemand die uitmuntend in wiskunde is maar heel slecht in talen, haalt zijn diploma misschien niet. Bedrijven die een wiskundige nodig hebben, zijn gek als ze die student niet aannemen. We zijn nog te veel diplomagericht, terwijl het meer zou moeten gaan om een set specifieke kennis en bekwaamheden.”
Mensen uit bedrijfsleven als docent
Sommige docenten beheersen de laatste technieken vakinhoudelijk gezien niet meer, is de ervaring van De Witte. “Misschien moeten we mensen uit het bedrijfsleven integreren in het onderwijs om kennis over te brengen. Die hebben minder verstand van hoe studenten leren, dus die moeten samenwerken met docenten om kennis over te dragen. Wat we ook steeds vergeten, is dat er een heel grote groep is die met pensioen gaat, die heel veel kennis heeft. Hoe gaan we hun kennis borgen? Een school is de plek waar mensen weten hoe je kennis moet borgen. Bedrijven zijn te weinig bezig met hoe ze hun opvolging goed kunnen regelen.”
In didactiek is de school expert, beaamt Marije Hoek, adviseur educatieve technologie bij ROC van Twente. “Leerlingen leren veel in het werkveld, misschien nog wel meer dan op school. Maar juist als het gaat om: hoe onthoud je dingen, hoe zorg je ervoor dat je niet steeds weer iets hoeft op te zoeken, hoe leer ik iets? Daar is de school expert in. Kennisoverdracht, hoe kennis beklijft, dat is didactiek.”
Moreel kompas
De werkgroep Digitaal burgerschap probeert mbo-scholen bewust te maken van de digitalisering van het beroep en dat je daar als school iets mee moet. “Als je als beveiliger je werk uitvoert, doe je dat misschien anders op het moment dat je ook gefilmd wordt of als je zelf een bodycam draagt”, stelt Maarten Walet, docent en onderwijskundige bij ROC Top in Amsterdam. “Dat zijn dingen waar in het klaslokaal nog weinig over gesproken wordt. Als een bedrijf een nieuw systeem aanschaft; welke effecten heeft dat voor mij als werknemer, maar ook voor de mensen met wie ik werk? Op basis van welke waarden nemen we die besluiten? Dat is waar digitaal burgerschap om draait, dat je studenten een moreel kompas meegeeft. Let op, digitalisering heeft invloed op de uitoefening van je beroep.”
Hoek wijst op ethische dilemma’s rond technologie in de zorgsector. Voordelen van zorgrobots, ook op sociaal vlak, ziet ze zeker ook. “Er zijn AI-robots die met mensen met psychische problemen kunnen praten en gefundeerde antwoorden kunnen geven die verder gaan dan: ‘Och, wat jammer.’ Uit onderzoek blijkt dat sommige mensen zo’n gesprek liever voeren met een robot dan met een echte hulpverlener, omdat ze dat te spannend vinden of zich bijvoorbeeld schamen over waar ze mee zitten. Natuurlijk zijn er ook zorgvragers die liever met een mens praten. Je moet daarin de balans zoeken. En daarvoor heb je dat kompas nodig dat eerder werd genoemd.”
Flexibel, gepersonaliseerd onderwijs
Alle podcastdeelnemers zien een toekomst weggelegd voor flexibel, gepersonaliseerd onderwijs, waarin de docent meer een coach wordt dan een instructeur. Hoek: “Docenten hebben veel vakspecialistische kennis, dat is ook nodig. Maar je hebt veel studenten die gepersonaliseerd gaan leren, het onderwijs wordt flexibeler. Daarvoor heb je niet per se een vakspecialist nodig, maar iemand die studenten coacht, helpt en ze leert leren. Met educatieve technologie hebben studenten meer de mogelijkheid om hun eigen route te kiezen.”
Flexibilisering van het onderwijs is hoogst noodzakelijk
Daar is De Witte het helemaal mee eens. “Je zult ook zien dat degene die van school komt, niet klaar is met leren. Dat gaat een heel leven door. Dat betekent dat je iedere keer interacties krijgt in je beroepsuitoefening, waarbij mensen behoefte hebben aan bepaalde kennis. Je moet veel kleinere stukken van de kennis kunnen aanbieden. Dus flexibilisering van het onderwijs is hoogst noodzakelijk. We kunnen niet meer zeggen: na vier jaar heb je je diploma en klaar.”
“Als je personalisering wilt bewerkstelligen in het onderwijs, dan moet je je hele bedrijfsvoering veranderen, stelt Walet. “Het raakt je roostering, het raakt je curriculum, het raakt docenten. Het raakt alles. Als je het bij de ene opleiding wel doet en bij de andere niet, dan voorzie ik dat mensen gaan zeggen dat het niet werkt en dat alles teruggaat naar het oude.”
Beluister de hele podcast over de invloed van digitalisering in het werkveld op het beroepsonderwijs of bekijk de video ervan: