• Uitleg
• |
• Professionalisering leraar
• |
• po
• vo
• mbo

De rol van teacher leadership in de professionalisering van ict-bekwaamheid

Marco Snoek, lector leren en innoveren aan de Hogeschool van Amsterdam, deed veel onderzoek naar professionele ontwikkeling, innovatie en teacher leadership. Op welke manieren kunnen scholen teacher leadership versterken? Wat vraagt teacher leadership van leraren? En wat betekent teacher leadership voor vraagstukken op gebied van ict-bekwaamheid?

Door Frans Schouwenburg

7 maart 2022

5 minuten lezen

Wat betekent het perspectief van teacher leadership voor vraagstukken op het gebied van ict-bekwaamheid in de school?

“Voor mij is een essentieel vertrekpunt dat leraren die verzorgers of uitvoerders van onderwijsprocessen zijn, daar ook de ontwerpers van moeten kunnen zijn, als experts op het gebied van onderwijs en leren. Daarmee zouden zij leiderschap moeten claimen en krijgen in het ontwerpen van krachtige en ict-rijke leeromgevingen. Dat leiderschap van leraren of teacher leadership definieer ik als het proces waarbij leraren op basis van expertise en affiniteit invloed uitoefenen op collega’s, schoolleiders en andere betrokkenen binnen en buiten de school. Deze invloed overstijgt dus het eigen klaslokaal.

“Teacher leadership gaat uit van de erkenning van de leraar als actieve en creatieve professional die ruimte nodig heeft én beseft dat hij deel uitmaakt van een team. Vanuit zijn expertise neemt hij daar verantwoordelijkheid voor en wil hij daar een bijdrage aan leveren. Zijn rol is cruciaal voor duurzame innovatie en dus ook bij professionele ict-ontwikkeling.

“Daarmee zegt teacher leadership voor mij automatisch iets over de aansturing van onderwijs en het leiderschap dat in scholen nodig is.

“Leiderschap wordt gedeeld en doet een appèl op alle actoren in de school, op basis van betrokkenheid, collegiale dialoog en gezamenlijke professionele standaarden. Deze kijk ‘van onderop’ is ook belangrijk voor het betekenisvol integreren van ict in het onderwijs. Dat vraagt immers om het creatief opnieuw ontwerpen van onderwijs en op het ondersteunen van collega’s bij het ontwikkelen van ict-bekwaamheid. Leraren moeten daar het voortouw in kunnen nemen.”

Wat vraagt teacher leadership van leraren?

“Teacher leadership vraagt inhoudelijke expertise. Leraren moeten kennis hebben over belangrijke concepten en zelf in staat zijn om ict op een goede manier te integreren in het onderwijs. Alleen dan heb je voldoende gezag en overtuigingskracht om collega’s mee te krijgen. Teacher leadership vraagt nieuwe kwaliteiten van leraren. Bijvoorbeeld expertise in het kunnen inspireren van collega’s, maar ook expertise ten aanzien van verander- en implementatieprocessen. Ook vraagt het om strategische handigheid om dingen voor elkaar te krijgen. Dergelijke kennis en vaardigheden komen niet of zeer beperkt aan de orde op lerarenopleidingen. Daarom moeten zowel leraren als schoolleiders de vraag stellen of deze competenties voldoende aanwezig zijn bij teacher leaders en potentiële teacher leaders. Ook moeten ze zich afvragen hoe deze competenties verder kunnen worden ontwikkeld door middel van bijvoorbeeld coaching, opleidingstrajecten of een master leren & innoveren of pedagogiek.”

Op welke manieren kunnen scholen teacher leadership versterken?

“Uit mijn gesprekken met schoolleiders komt naar voren dat er geen vast recept is voor het versterken van teacher leadership of voor het creëren van een cultuur van gedeeld leiderschap. Het aangrijpingspunt kan verschillen, van onvrede over de huidige structuur tot een nieuwe onderwijsvisie. In de gesprekken zijn wel twee essentiële aspecten naar voren gekomen: consistentie en geduld.

“Allereerst de consistentie in de school. Versterken van teacher leadership vindt plaats als de structuur, cultuur, benadering van en de onderwijsvisie op professionele ontwikkeling op één lijn liggen. Dat is in de schoolpraktijk nog niet eenvoudig. In ons onderzoek hebben we daar concrete voorbeelden van beschreven.

“Daarnaast is geduld belangrijk. We hebben allemaal diep ingeslepen, veelal hiërarchische beelden over leiderschap. Voor het doorbreken van die ingeslepen beelden moeten leraren en schoolleiders ervoor waken dat er geen cultuur ontstaat of blijft bestaan van oude, vertrouwde hiërarchische patronen. Schoolleiders stellen zich voortdurend de vraag wat hun rol is en wanneer ze naar achter of naar voren moeten stappen. Het versterken van leiderschap van leraren vergt daarom geduld.”

Over de auteur Frans Schouwenburg

Frans Schouwenburg is strategisch adviseur onderwijsvernieuwing met ict bij Kennisnet en is expert op het gebied van innovatievraagstukken in het onderwijs.