Metaverse: moet u hier iets mee op school?

Allereerst dit: laat u niet verwarren door de term metaverse. Niemand weet wat het precies is of gaat worden. Laat staan dat we nu al weten wat het voor het onderwijs gaat betekenen.

U kunt het ook anders zien: het metaverse komt neer op samenzijn in een virtuele digitale wereld. En dat kan momenteel al op veel plekken, want er zijn al metaverse-achtige omgevingen. Die kunnen interessant zijn voor het onderwijs.

Wat is het metaverse?

Er zijn allerlei definities van het idee van een metaverse in omloop. We kunnen niet spreken van ‘hét metaverse’. Wel vinden we in de definities een aantal gemeenschappelijke aspecten: 

Ruimte

• Het gaat om een virtuele ruimte of ruimtes waarin mensen elkaar kunnen ontmoeten.
• Wat iemand kan doen in de virtuele ruimte is afhankelijk van wat de maker mogelijk maakt.
• Verschillende virtuele ruimtes kunnen ook weer met elkaar verbonden zijn. Een gebruiker kan er bijvoorbeeld voor kiezen om naar een ruimte te gaan die een bepaald thema heeft, of waar een specifieke activiteit plaatsvindt.

Avatar

• In deze ruimte worden mensen via een avatar gerepresenteerd. 
• Die avatar kan een nabootsing zijn van hun fysieke lichaam, maar het kan ook een avatar zijn met zelfgekozen eigenschappen zoals lichaamsvorm en kleding.

Interface

• In de meeste definities gaat het om een virtuele ruimte met een interface in 3D, maar dat hoeft niet. Er zijn in de recente computergeschiedenis voorbeelden van metaverse-achtige omgevingen die in 2D werken, of die zelfs alleen werken met interactie via tekst, zoals Habbo.
• De virtuele werelden kunnen via een VR- of AR-bril worden gebruikt, maar vaak ook via een laptop, tablet of smartphone.
• Het metaverse kan gezien worden als een game-wereld. Maar in de meeste visies over het metaverse gaat het over sociale interactie en bijvoorbeeld online samenwerken. 

Met elkaar verbonden

• De huidige ideeën gaan uit van verschillende metaverses die met elkaar verbonden zijn. Er zou sprake moeten zijn van een soort interoperabiliteit tussen de verschillende virtuele werelden. Dat betekent: wat in de ene virtuele wereld werkt, werkt ook in een andere wereld of de avatar kan het meenemen.
• Wat die interoperabiliteit precies in zal houden is nog onduidelijk.

Het metaverse is niet nieuw, maar de hype is wél nieuw 

Het idee van een metaverse is verre van nieuw. In sciencefictionboeken zijn talloze voorbeelden van werelden te vinden die doen denken aan het metaverse. In deze vaak dystopische verhalen is het metaverse een manier om uit de gewone realiteit te ontsnappen. 

Er zijn ook al voorbeelden van bestaande metaverses, zoals de virtuele wereld van Active Worlds en Second Life. Hiermee is ook in het onderwijs geëxperimenteerd. Daarvóór waren er al virtuele voorlopers in 2D (Habitat) of tekstversies van wat we een metaverse kunnen noemen (MUDs).

Waarom krijgen het metaverse en de mogelijkheden van virtuele werelden nu ineens zoveel meer aandacht? We zien een aantal oorzaken.

Technologie

De technologie wordt steeds geavanceerder. Het creëren van een ‘droomwereld’, zoals we dat zien in sciencefictionfilms als Ready Player One, komt daarmee binnen bereik. Virtual reality (VR), augmented reality (AR) en mixed reality (MR) kunnen een onlosmakelijk onderdeel worden van ons leven en onze manier van communiceren.

Interesse van het bedrijfsleven

Bedrijven kijken steeds vaker naar toepassingen van VR en AR in trainingsprogramma’s en in nieuwe manieren van samenwerken binnen een organisatie. Er is bovendien ook geld te verdienen in virtuele werelden.

Coronapandemie geeft een extra zet

Het coronavirus heeft een boost gegeven als het gaat over online samenkomen en samenwerken. Tal van beurzen en congressen hebben bijvoorbeeld een variant gekregen in de virtuele wereld. Dat gebeurt in VR-toepassingen zoals Horizon van Facebook/Meta, Mesh van Microsoft of Spatial. Applicaties die in een experimenteel stadium stonden, staan nu in de spotlights.

Jongeren kennen het metaverse al (een beetje)

Er zijn doelgroepen die nu al gebruikmaken van metaverse-achtige omgevingen. Ze gebruiken bijvoorbeeld Roblox, Minecraft of Fortnite. Deze game-omgevingen zijn zoveel meer dan de traditionele computerspellen. Er is constant communicatie met andere online spelers, iedereen speelt een rol, er zijn communities, er is van alles te koop.

Social-media-platforms stappen in

Sociale netwerken pikken de trend op. Ze zien dat de jongere doelgroep minder actief is op hun sociale netwerk en proberen hen terug winnen. Facebook gaf onlangs aan zich volop te storten op het metaverse en laat er geen gras over groeien met de naamsverandering van moederbedrijf Meta.

Toepasbaarheid voor het onderwijs

Zoals uitgelegd, het metaverse is vooral een idee. Sciencefiction is het zeker niet, want er zijn al metaverse-achtige virtuele omgevingen. Maar het idee dat virtuele werelden aan elkaar worden gekoppeld, dat er in die werelden van alles kan gebeuren en te koop is en dat hier veel dagelijkse online interactie plaatsvindt, dat is toekomstmuziek. In uw onderwijs is het dan ook niet zomaar toe te passen.

Wat is er nu al mogelijk in de virtuele wereld?

Voor het onderwijs is het natuurlijk wél interessant om te kijken wat er al wel mogelijk is met virtuele omgevingen, of wat er aan zit te komen. In de praktijk komt het neer op samenzijn in een virtuele digitale wereld en dat kan momenteel al op veel plekken. Of we zien de combinatie van leren en samenwerken in de echte wereld, gecombineerd met communicatie in de online wereld. Dit kunt u toepassen in het onderwijs: 

• Faciliteer het online samenwerken met collega’s en met leerlingen en ga een stap verder dan de ‘standaard’ samenwerkingsomgevingen. Kijk eens naar de mogelijkheden van bijvoorbeeld Mibo of Gather.
• Faciliteer het online leren en ga een stap verder dan de mogelijkheden dan de huidige digitale leermiddelen. Denk aan het aanleren van procedures met behulp van VR of het aanleren van vaardigheden met begeleiding op afstand.
• Bouw aan een project in een online omgeving. Dat kan echt ‘bouwen’ zijn, of iets in een virtuele wereld ontwerpen of visualiseren over een bepaald onderwerp, zoals geschiedenis. Samen iets bouwen en samenkomen in een virtuele wereld kan heel goed met een app als Minecraft. 
• Gebruik de virtuele wereld om hybride onderwijs te ondersteunen. We hebben in dit artikel al enkele tools genoemd. Deze voorbeelden zijn in sommige gevallen echter niet geschikt om toe te passen in het onderwijs, vanwege data- en privacykwesties. Check dit altijd goed van tevoren en vraag zonodig toestemming van gebruikers voordat u hiermee gaat experimenteren.

Aandachtspunten en tips

Klein beginnen

Nieuwe technologie toepassen betekent: experimenteren en klein beginnen. Datgene wat goed werkt, kan vervolgens onderdeel worden van de tools en onderwijsmiddelen in uw organisatie. Lees het artikel ‘Zo wordt nieuwe technologie onderdeel van uw strategie‘ voor meer adviezen en een gestructureerde aanpak.  

Metaverse en onderwijswaarden

Net als bij andere technologieën is het goed om te reflecteren op het metaverse en dit te doen vanuit onderwijswaarden. Online omgevingen en sociale netwerken zijn bijvoorbeeld niet altijd veilige omgevingen voor iedereen en dat zou voor het metaverse ook kunnen gelden. Ook komen grote hoeveelheden data bij kijken, zoals data die nodig is voor gezichtsherkenning. Hoe zit het dan met privacy en hoe willen we daarmee omgaan in het onderwijs? Virtuele omgevingen hebben ook potentie. 3D-omgevingen zorgen misschien voor meer verbondenheid dan de huidige vergadertools. En voor sommige leerlingen is het juist gemakkelijker om zich in de online wereld te ontplooien. Gebruik voor een afgewogen reflectie de Waardenwijzer.

Meld uzelf aan voor de Kennisnet technologie- en innovatie-updates