Uitleg
|
Technologische innovatie
|
po
vo
mbo

Techwijzer

Artificial intelligence, chatbots, virtual reality: ga je ermee aan de slag of wacht je nog? Het hangt ervan af of jouw school daar klaar voor is. Past de nieuwe technologie bij de onderwijsvisie? Is er ruimte om te experimenteren? Maar ook: hoe volwassen is de technologie? De Techwijzer van Kennisnet helpt jouw school zicht te krijgen op die technologische volwassenheid. Daardoor kun je goed doordacht beslissen of je er wel of niet mee start.

Het start met een idee

Elke technologie ontstaat als idee. Afhankelijk van de technologiefase wordt dit idee door wetenschappers, bedrijven en de uiteindelijke gebruikers steeds verder uitgewerkt. Uiteindelijk is er iets dat ook echt gebruikt kan worden: een innovatief product met maatschappelijke meerwaarde. Dat proces volgt altijd dezelfde fasen. We gebruiken voor het doorlopen van de fasen de metafoor ‘volwassen worden’. Daarom spreken we over ‘volwassenheid van technologie’.

Doorgroeien naar volwassenheid

In elke fase moet een technologie zich bewijzen. Zo moet een technologie niet alleen technisch haalbaar zijn, maar ook echt nuttig zijn in de situatie waarin die wordt gebruikt. Niet elk idee groeit uit tot een volwassen technologie. Bijvoorbeeld doordat het idee in de praktijk helemaal niet blijkt te werken. Of doordat de technologie is ingehaald door een andere, waardoor het idee is achterhaald. Denk aan de stemkastjes in het klaslokaal die bedoeld waren om leerlingen mee te laten doen aan een quiz. Door smartphone-apps als Kahoot zijn die achterhaald.

Vijf fasen van de Techwijzer

De fase waarin de technologie zich bevindt, bepaalt wat je er als school mee doet. Per fase weeg je ook af of je wel of niet aan de slag gaat. Dat je iets kúnt doen, wil niet zeggen dat het ook móet. Een nieuwe technologie moet altijd passen bij de onderwijsvisie, de onderwijsdoelen en de vaardigheden van mensen die de technologie gebruiken. Niet met de technologie aan de slag gaan, kan dus een prima keuze zijn. Wel is het dan altijd verstandig om te blijven volgen hoe andere scholen hiermee aan de slag gaan.

Onderzoeksfase

Technologie is nog een idee

De technologie bestaat alleen nog als een idee. Daarom is de technologie vanzelfsprekend nog niet te gebruiken op school, maar je kunt wel het onderzoek ernaar blijven volgen en ontwikkelingen in de gaten houden. In welke richting ontwikkelt de technologie zich?

Ontwikkelfase

Technologie bestaat

De technologie bestaat in het lab, maar is nog niet toegepast in de praktijk. Ook in deze fase kun je een technologie nog niet gebruiken op school. Je kunt de potentie van de nieuwe technologie wel bestuderen door ontwikkelingen en onderzoek te blijven volgen. Investeer beperkt in projecten, want je weet nog niet wat ze opleveren.

Experimentfase

Eerste tests buiten het lab

In deze fase wordt technologie die zich in het lab heeft bewezen, getest in de onderwijspraktijk. Ben je nieuwsgierig naar wat de technologie voor jouw school kan betekenen? Sluit je dan aan bij landelijke of regionale onderzoeksprojecten en experimenten. Je kunt ook deelnemen aan testen en onderzoeken die een leverancier organiseert, maar ga er niet zelfstandig mee experimenteren. Daar is de technologie op dit moment niet geschikt voor. Hou ook in deze fase rekening met wet- en regelgeving en de privacy- en ethische kanten van de inzet van de technologie.

Onderwijsintroductie

Eerste toepassing in het onderwijs

In deze fase is de technologie klaar voor de praktijk en wordt voor het eerst toegepast in het onderwijs. Het is nog niet geschikt voor grootschalige toepassingen, omdat er nog kinderziektes kunnen zijn. Wil je aan de slag met de technologie? Hou er dan rekening mee dat de beperkte ruimte om te experimenten mogelijk tot gevolg heeft dat experimenten nog weinig opbrengen. In deze fase is het verstandig om te starten met een pilot en de technologie niet meteen in te zetten in essentiële organisatie- of onderwijsprocessen. Hou ook nu rekening met wet- en regelgeving en de privacy- en ethische kanten van de inzet van de technologie.

Volwassenheidsfase

Producten klaar voor implementatie

In deze fase is een technologie klaar voor implementatie. Er zijn daarnaast sectorbrede afspraken en richtlijnen voor de technologie gemaakt. Mogelijk is er nog wel extra inspanning nodig om de nieuwe technologie te integreren met andere producten in de school. Ga daarom doordacht te werk als je de technologie wil inzetten. Maak een invoerplan en hou rekening met wet- en regelgeving en privacy- en ethische aspecten. Je kunt daarvoor Vier in balans gebruiken.

De context bepaalt de fase

De fase waarin een technologie zit, hangt af van de context waarin deze wordt gebruikt. Een technologie kan al breed worden toegepast in de ene sector of situatie, maar voor een andere sector nog in een andere fase zitten. Het kan ook gebeuren dat een technologie wordt gepresenteerd alsof het al in een verdere fase zit en daardoor te vroeg wordt ingezet. De technologie is dan nog niet klaar voor de toepassing waar die voor wordt gebruikt en dat kan misgaan.

Voorbeeld 1: het onderwijs is geen consument. Een technologie kan voor algemeen gebruik volwassen zijn. Maar misschien nog niet volwassen voor een bepaalde toepassing in het onderwijs. Zo zijn VR-brillen klaar voor gebruik door de consument. Die kan verschillende merken kopen en er zijn apps en games om ze te gebruiken. Maar VR-brillen zijn nog niet volledig geschikt voor het onderwijs. Ze bevinden zich nog in de fase van experimenteren en onderwijsintroductie. Dat komt onder andere doordat er nog maar beperkt educatieve apps en modules beschikbaar zijn. Ook de privacyvoorwaarden zijn meestal nog niet goed geregeld.
Voorbeeld 2: onvolwassen technologie te vroeg inzetten. Een technologie gebruiken die nog niet volwassen is, kan leiden tot problemen. Een goed voorbeeld is ChatGPT. Deze technologie werd in een onvolwassen vorm gelanceerd, maar door de leverancier wel als volwassen gepresenteerd. Ook in het onderwijs werd het daardoor als volwassen product gebruikt. Leerlingen lieten de chatbot boekverslagen en werkstukken schrijven. Leraren lieten er lesplannen en opgaven uitrollen. Vervolgens werd soms nagelaten de uitkomsten goed te controleren. Dit leidde niet alleen tot gênante fouten, maar ook tot verlies van grip op het leerproces door de leraar en een gemiste leerervaring door de leerling. Inmiddels begrijpen we beter dat AI-chatbots nog niet volwassen zijn en zetten ze alleen in als experiment of in een pilot.

Vervolgstappen

Op onze website bespreken we veel nieuwe technologieën. Meestal schatten we daarbij in welke fase van volwassenheid deze zich bevindt. Als een technologie volwassen genoeg is om op school in te zetten, betekent dat niet dat jouw school er direct klaar voor is. Dat hangt af van verschillende factoren. Wat is op basis van de stand van de technologie mogelijk op school? Past de technologie bij de schoolvisie? En is er genoeg tijd en geld om te experimenteren? Samen bepaalt dit de innovatiekracht. Hoe groter de innovatiekracht, hoe eerder je kunt beginnen.

Download de Techwijzer

pdf | 1.23 MB

Wat is voor jouw school hét moment om aan de slag te gaan met nieuwe technologie? De Techwijzer laat zien welke fases een technologische innovatie doorloopt.

Download Lees direct

Verder lezen

Experimenteren met innovatieve technologie in het onderwijs

Ben je nieuwsgierig naar technologische innovaties en zou je een tool of toepassing willen uitproberen? Met dit stappenplan in dit artikel kun je veilig en enthousiast een pilot starten voor een nieuw technologisch product.

Hoe experimenteer je met innovatieve technologie in het onderwijs?

TRL-model van NASA

Techwijzer is geïnspireerd op het TRL-model (Technological Readiness Levels). Dit is oorspronkelijk ontwikkeld door NASA. Op de website van NASA lees je meer over het TRL-Model.

Ga naar de website van NASA