Een film op Youtube. Een uitleg in Powerpoint. Een artikel uit de krant van vorige week met een aantal vragen erbij. Leraren gebruiken vaak aanvullend lesmateriaal bij hun onderwijs. Dat is nog niet meteen open leermateriaal, maar daarover straks meer. Eerst gaan we in op de vraag waarom aanvullend en open lesmateriaal nuttig zijn in de les en bruikbaar voor scholen.

Waarom aanvullend en open leermateriaal gebruiken? 

Wat is open leermateriaal?

Iedere leraar gebruikt weleens aanvullend lesmateriaal dat aansluit bij een vak of bestaande methode in de les. Daarmee is het niet meteen open leermateriaal. Open materiaal:

Open leermaterialen zijn bijna altijd digitaal, dat maakt het delen en verspreiden laagdrempelig. Open leermaterialen kunnen een hele leerlijn bevatten, maar ook een losse les of een fragment van bijvoorbeeld een video of artikel. 

Laptop - Open leermateriaal
© ISTOCK

Werk vanuit de onderwijsvisie

De meeste scholen gebruiken een mix van lesmaterialen: uitgeversmethoden en aanvullende materialen, betaald en open materiaal, papieren en digitaal materiaal. Het samenstellen en onderhouden van dit leermiddelenpakket vraagt een zorgvuldig proces, afgestemd op de visie die de school heeft op het onderwijs.

Hier heeft de schoolleider een sleutelrol. 

Open leermateriaal in de leermiddelenmix

Het samenstellen van het leermiddelenpakket of de leermiddelenmix is een zorgvuldig proces. Per school verschilt het wie dit regelt en wie erbij wordt betrokken. Vaak werken leraren, de leermiddelencoördinator en de schoolleider samen aan dit proces.

Een school is gebaat bij een grote verscheidenheid aan leermiddelen, zodat leraren de mix kunnen samenstellen die het leerproces optimaal ondersteunt. Dit is bijna altijd een combinatie van betaalde, gesloten materialen en open materialen. 

Er zijn grote collecties doorzoekbare open leermaterialen beschikbaar. Het loont voor een leermiddelencoördinator om hiernaar te kijken bij het samenstellen van nieuwe lesmaterialen. Open materialen hebben tal van voordelen – we noemden ze hierboven al – en ze geven de mogelijkheid om lessen flexibeler en op maat samen te stellen.

Open leermateriaal zoeken en gebruiken in de les

Waar vindt u open leermaterialen voor uw school? Misschien delen leraren de lessen al intern met collega’s. Of u gaat online op zoek. De kunst is om eenvoudig lesmateriaal te vinden van goede kwaliteit, dat past bij het onderwerp en niveau van de leerling. Daar gaat al snel wat tijd in zitten! U kunt zoeken via zoekmachines op internet, bijvoorbeeld naar YouTube-kanalen van andere leraren. Hier zit uitstekend materiaal bij, ook al is het geen open leermateriaal in de strikte zin. Het is namelijk niet zomaar aan te passen is en er zit vaak copyright op. 

Speciale collecties

Er zijn ook speciale collecties open materiaal die wel vrij te gebruiken zijn. Denk aan Wikiwijs, VO Content en materiaal van Digitaal Erfgoed. Het is niet ingewikkeld om kleine aanpassingen te doen in open leermateriaal, bijvoorbeeld om het actueler te maken. Dat maakt het zeer geschikt voor maatwerk in de klas. 

Wikiwijs

Wikiwijs is een platform waarop het Nederlands onderwijs digitaal interactief lesmateriaal maakt, voor het po, vo en mbo. Het lesmateriaal kan gemakkelijk gekopieerd en aangepast worden. Verschillende communities van leerkrachten en individuele leerkrachten ontwikkelen en delen hier open leermaterialen. Binnen Wikiwijs zijn zoekmogelijkheden op trefwoorden en specifieke kenmerken, zoals groep/klas en vak. Leermiddelenspecialisten beoordelen dagelijks lesmateriaal om inzicht te geven in de kwaliteit.

Lees de introductie over Wikiwijs

Bekijk de 15 meest bekeken Wikiwijslessen van schooljaar 2019-2020

Kennismaking met open leermateriaal

Gaan leraren zelf open lesmateriaal maken of aanpassen? Zorg er dan voor dat ze op de hoogte zijn van een aantal belangrijke zaken. Bijvoorbeeld het auteursrecht, de licenties die op het materiaal berusten en de manier om het toegankelijk te maken en te delen. In de cursus over Open Leermateriaal van Wikiwijs maakt u hiermee kennis. De cursus richt zich op mbo-docenten, maar bevat handreikingen voor iedereen die leermateriaal wil ontwikkelen. Op Leraar24.nl staat ook een uitgebreid artikel voor leraren die zelf digitaal lesmateriaal gaan maken.

Het aanpassen van bestaand open leermateriaal kan snel en eenvoudig zijn als het om een paar kleine wijzigingen gaat in tekst, of het vervangen van een afbeelding in een bestaande les. Grotere wijzigingen vragen om meer expertise. Ons advies is om hier de samenwerking te zoeken met collega’s.

Voor communities: de kracht van samenwerken

In een community zoeken vakspecialisten elkaar op en werken ze samen aan open leermaterialen. Ze maken afspraken over:

In de community maken leraren zelf leermaterialen, of ze zoeken het op, beoordelen en bundelen dit op een themapagina. Een goed kwaliteitsmodel is daarbij heel belangrijk. SURF heeft een stappenplan gemaakt om tot een goed kwaliteitsmodel te komen. Op Wikiwijs staat een versie van dit stappenplan, speciaal voor het po, vo en mbo

Gerelateerde informatie

Lees het artikel ‘Meer maatwerk dankzij open leermateriaal’

Meer weten over auteursrecht? Lees ‘Auteursrecht en digitaal erfgoed in het onderwijs’

Zelf leermateriaal ontwikkelen? Bekijk de tips op Leraar24

Op de hoogte blijven? Meld u nu aan voor de Wikiwijs Nieuwsbrief

Deel deze pagina: Open leermateriaal inzetten op uw school, wat komt daar bij kijken?

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail