Ethiek en technologie: de invloed op het onderwijs

Technologische ontwikkelingen gaan hard en hebben veel invloed op de samenleving. Ook op het onderwijs. Technologisering biedt vele voordelen. Maar snellen de veranderingen ons niet voorbij? De controle op deze ontwikkelingen begint af te nemen. Hoeveel ruimte zijn we bereid te geven aan niet-bewuste, maar intelligente algoritmen en de bedrijven die ze creëren? Die vraag staat centraal in deze podcastaflevering met Peter-Paul Verbeek, hoogleraar Filosofie van Mens en Techniek aan de Universiteit van Twente.

"Botweg ‘nee’ zeggen tegen technologie is geen optie. Technologie is tenslotte een onderdeel van leven, leren en werken. Volmondig ‘ja’ zeggen tegen technologie is ook niet verstandig. Ik pleit daarom voor de ethiek van het goede midden", zegt Verbeek.

Technologische ontwikkelingen kritisch begeleiden

Verbeek stelt dat we technologie niet meer kunnen beoordelen aan de hand van voorgegeven criteria. "Dit komt omdat deze criteria mede wordt beïnvloed door de technologie zelf. De kerntaak van ethiek van binnenuit is niet het beoordelen, maar meer het kritisch begeleiden van technologische ontwikkelingen. Maak daarom de ethische vragen van binnenuit zichtbaar. Dit kan alleen in afstemming met de praktijk van het ontwerpen, gebruiken en implementeren van nieuwe technologie."

Met het ontwerp bedoelt Verbeek niet alleen het ontwerp van software maar ook de vormgeving van het onderwijs zelf. "Kunstmatige intelligentie (AI) vraagt om een nieuwe discussie over onderwijs. Je zou zelfs kunnen stellen dat de infrastructuur van het onderwijs dan op de schop gaat."

De invloed op het onderwijs

"Dingen die wij waardevol vinden in het onderwijs, schuiven door technologische ontwikkelingen op. Zo zijn we bijvoorbeeld anders gaan kijken naar normering", vindt Verbeek.

"Door neurotechnologie weten we steeds meer over het effect van leren op het brein. Door deze ontwikkelingen zijn we meer gaan hechten aan meetbaarheid om de leerling beter te kunnen laten leren. Maar het leren van een individu beoordeel je niet alleen op basis van de manier waarop je het leren meet; er is meer over onderwijs te zeggen dan alleen dat. Hier moeten we het over hebben; welke plek krijgt de socialiserende rol van het onderwijs in ons denken?", vraagt Verbeek zich af.

Volgens Verbeek heeft technologie op nog een manier invloed op de waarden in het onderwijs. "Neem bijvoorbeeld de discussie over nepnieuws; wat is de waarheid? Tot een tijd terug stond de waarde van wetenschappelijke kennis niet ter discussie. Nu moet je jezelf als wetenschapper legitimeren. Daar kunnen we moeilijk over doen, maar je kunt er ook anders tegen aan kijken. De waarde van de waarheid wordt ter discussie gesteld en daar moeten we nu eenmaal op een nieuwe manier vorm aan geven. Zie het als de nieuwe emancipatie van kennis."

Kunstmatige intelligentie

De komst van kunstmatige intelligentie vergelijkt Verbeek met de komst van het schrift en de boekdrukkunst. Net zo revolutionair. "Die uitvindingen hebben een enorme invloed gehad op onze manier van denken. AI gaat hetzelfde doen. Ze zorgt dat alle betekenis van expertise onder druk komt te staan. Dat is een enorme uitdaging", vindt Verbeek.

"Welke plek moeten we kunstmatige intelligentie geven in ons onderwijs? Op die grote vraag hebben we niet meteen een antwoord. We kunnen namelijk nog niet echt goed overzien wat de gevolgen van kunstmatige intelligentie zullen zijn. Het is daarom belangrijk hoe we de tocht organiseren om op de belangrijke ethische vragen een antwoord te kunnen geven."

Beluister de podcast

Benieuwd naar het hele gesprek met Peter-Paul Verbeek? Beluister de podcast.