Vanaf 1 januari 2024 geldt een nieuwe landelijke richtlijn in het voortgezet onderwijs voor smartphones en andere devices in de les. Vanaf het schooljaar 2024/2025 geldt de afspraak ook voor het primair onderwijs. De richtlijn is dat dit soort apparatuur alleen nog wordt gebruikt voor educatieve doelen. Dat is afgesproken in een hoofdlijnenakkoord tussen het ministerie van OCW en organisaties van leerlingen, ouders, leraren en schoolbestuurders. Voor het so, sbo en vso zijn specifieke afspraken gemaakt. Het is aan scholen zelf om dit concreet voor hun situatie in te vullen. Een goed beleid is daarbij essentieel. Zowel leerlingen als leraren hebben hier baat bij. De publicatie 'Schoolbeleid voor smartphones' en het bijbehorende stappenplan helpen scholen op weg bij het opstellen van een helder smartphonebeleid.
De landelijke afspraak moet bevorderen dat devices zoals smartphones, tablets en smartwatches geen onnodige afleiding veroorzaken in de klas. Ofwel: geen devices meer tijdens de les, tenzij ze worden gebruikt voor lesdoeleinden. Scholen wordt gevraagd om actief beleid te maken op dit ‘nee, tenzij’-principe.
Bij het opstellen van smartphonebeleid zijn onder meer de volgende vragen van belang: Wordt de telefoon voor onderwijsdoelen ingezet, of is het apparaat helemaal niet welkom in de klas? Mogen leerlingen in de pauzes op hun telefoon, of geldt er een totaalverbod? Wat zijn de regels voor andere apparaten zoals laptops, tablets en smartwatches?
Schoolbeleid voor smartphones
Zo heeft de school allerlei keuzes te maken. Gebruik hiervoor het stappenplan in dit artikel. Je vindt de stappen ook in de publicatie Schoolbeleid voor smartphones. Hierin staan veel praktijkvoorbeelden, tips, inzichten uit de praktijk en actueel wetenschappelijk onderzoek. De publicatie is geactualiseerd op basis van het hoofdlijnenakkoord van juli 2023.
De publicatie is bedoeld voor het voortgezet onderwijs, maar ook andere schoolsoorten kunnen er hun voordeel mee doen.
Stappenplan smartphonebeleid
Gebruik dit stappenplan voor het ontwikkelen en naleven van schoolbeleid voor smartphones. Een uitgebreide beschrijving van de stappen vind je in de publicatie.
1. Bepaal de huidige situatie
Wat is de visie op onderwijs van de school en welke plek heeft digitalisering daarin? In hoeverre is er al een visie op de rol van smartphones op school? Zetten jullie smartphones al educatief in? Gebruiken leerlingen devices ook op een niet-educatieve manier, bijvoorbeeld voor social media?
Wat zijn de huidige schoolregels als het gaat om smartphones? Wat zijn de ervaringen met dit beleid? Wat gaat goed, wat kost moeite? Is het beleid in lijn met het uitgangspunt ‘nee, tenzij’?
In hoeverre zet jullie school de smartphone op een praktische manier in, bijvoorbeeld voor het doorgeven van praktische informatie aan de leerlingen of voor het openen van de kluisjes?
2. Organiseer gesprekken met leraren, leerlingen en ouders
Betrek leraren zo vroeg mogelijk in het proces, zodat het beleid aansluit bij de lespraktijk.
Betrek ouders bij de invulling van het besluit, bijvoorbeeld via de MR of ouderavond. Het doel van die gesprekken is het formuleren van gezamenlijke uitgangspunten en afspraken rond het gebruik van smartphones in de klas.
Betrek leerlingen. Dat kan via de leerlingenraad of in bredere sessies met leerlingen.
Overweeg om verschillende groepen in de school (docenten, leerlingen, ouders, schoolleiding) samen in gesprek te laten gaan over het beleid.
Bespreek hoe het nieuwe beleid zo goed mogelijk aan kan sluiten op de specifieke situatie van de school. Hulpvragen hierbij zijn:
Hoe kijken wij aan tegen de rol van de smartphone en andere devices op school?
Willen we de smartphone en andere devices toestaan voor educatief gebruik, of willen we de smartphone helemaal verbieden in de klas? Wat is de motivatie?
Als we het gebruik van devices toestaan in de klas, hoe zorgen we er dan voor dat deze uitsluitend educatief gebruikt worden?
Zijn smartphones verder wel toegestaan in de school, of geldt er een verdergaand verbod? Wat is de motivatie?
Mogen leraren een smartphone gebruiken als er een verbod voor leerlingen geldt en zo ja, met welk doel en wanneer?
Wat is de ondersteuningsbehoefte bij leraren, onderwijsondersteunend personeel (OOP) om het voorgenomen beleid te laten werken in de (les)praktijk?
3. Stel het voorgenomen beleid vast
Formuleer het beleid op basis van de gevoerde gesprekken zo helder mogelijk met aandacht voor de volgende zaken:
de doelstellingen van het beleid;
de vraag (indien aan de orde) wat de school precies verstaat onder goed educatief gebruik.
oplossingen voor praktische knelpunten die ontstaan als leerlingen hun smartphone niet mogen gebruiken, zoals het doorgeven van roosterwijzigingen, berichtverkeer met leerlingen, bereikbaarheid van leerlingen, het openen van de kluisjes of het gebruik van tweefactorauthenticatie;
uitzonderingen, bijvoorbeeld op het gebied van medische of sociale veiligheid;
digitale geletterdheid: met onder meer aandacht voor digitale afleiding, beïnvloeding via sociale media en digitaal deelnemen aan de maatschappij. Dit kan bijvoorbeeld een plek krijgen in de mentorlessen;
digitale sociale veiligheid: ook als telefoons niet zijn toegestaan in de klas, krijgen leerlingen te maken met digitaal pesten. Ook leraren kunnen slachtoffers zijn van grensoverschrijdend online gedrag;
de sancties bij het overtreden van de regels.
Zorg voor instemming van de medezeggenschapsraad (MR) en vervolgens ook een correcte aanpassing van het leerlingstatuut.
4. Communiceer duidelijk
Laat leraren en leerlingen, maar ook ouders ruim voor invoering weten wat het (gewijzigde) smartphonebeleid is, wat de motivatie is voor dit beleid (waarom) en hoe dat aansluit op de visie van de school.
Blijf vertellen over de consequenties als leerlingen toch hun smartphone of andere devices voor niet-educatieve doeleinden gebruiken in de klas.
Maak ruimte om nieuwe medewerkers, ouders en leerlingen bij te praten over het gekozen beleid.
Neem het beleid op in de nieuwe schoolgids.
5. Zorg dat het beleid gedragen wordt en blijft
Heb aandacht voor de ondersteuningsbehoefte bij leraren, onderwijsondersteunend personeel (OOP) om het voorgenomen beleid te laten werken in de (les)praktijk.
Voer op structurele basis gesprekken met ouders, leerlingen, leraren en onderwijsondersteunend personeel. Herhaal waarom voor het beleid gekozen is en wissel ervaringen uit.
Blijf continu werken aan de (nieuwe) routines en ruim momenten in (bijvoorbeeld na vakanties) om hier aandacht aan te besteden. Zo blijft voor iedereen helder wat het gewenste gedrag is rondom het gebruik van smartphones.
Werk aan een cultuur waarin het oké is om elkaar aan te spreken op het naleven van de gemaakte afspraken.
Heb aandacht voor het voorbeeldgedrag van schoolleiding, leraren en OOP.
6. Evalueer het beleid en stel bij waar nodig
Kies voor vaste momenten om de ervaringen en ondersteuningsbehoefte van alle betrokkenen uit te vragen, bijvoorbeeld door middel van enquêtes, groepsgesprekken en oudercontactmomenten.
Bespreek de knelpunten bij het uitvoeren van het beleid of bij gedrag rond smartphones en bekijk hoe je deze kunt verhelpen.
Stel het beleid bij wanneer dit nodig blijkt. En doorloop de cyclus eventueel opnieuw vanaf stap 2.
De publicatie ‘Schoolbeleid voor smartphones’ bevat naast praktijkvoorbeelden, tips, inzichten uit de praktijk en actueel wetenschappelijk onderzoek, een stappenplan voor het ontwikkelen en naleven van een eigen smartphonebeleid. We hebben deze publicatie geactualiseerd op basis van het hoofdlijnenakkoord van juli 2023.
Remco Pijpers
