Aantrekkelijk digitaal aanbod maken voor het onderwijs
Deze publicatie biedt handvatten voor culturele instellingen voor het aantrekkelijk maken van digitaal aanbod.
Taal, kunst, tradities, monumenten: erfgoed is een breed begrip. Erfgoed is de verzamelterm voor sporen uit het verleden waarvan we vinden dat die het bewaren waard zijn voor het heden. En die we willen bewaren voor toekomstige generaties. Erfgoed laat zien wie we zijn en waar we vandaan komen. Veel erfgoed is gedigitaliseerd en hierdoor breder beschikbaar voor iedereen, dus ook voor onderwijs.
Erfgoed als leermiddel?
Musea, archieven en andere culturele- en erfgoedinstellingen bieden digitaal erfgoed aan en ontwikkelen hiermee ook allerlei lesmateriaal voor het onderwijs. Maar dit materiaal krijgt daarmee niet automatisch een betekenisvolle plek in het onderwijs. Het is niet altijd goed vindbaar en sluit vaak nog onvoldoende aan bij het onderwijsprogramma.
In de publicatie ‘De weg van erfgoed naar de klas’ ziet u welke routes erfgoed in een erfgoedinstelling doorloopt om uiteindelijk terecht te komen als lesmateriaal in de klas.
Download de publicatie ‘De weg van erfgoed naar de klas’
Om erfgoed, met behulp van ict, structureel een plek in het onderwijs te geven hebben Kennisnet en het Netwerk Digitaal Erfgoed de handen ineen geslagen in het programma ‘Digitaal erfgoed voor het onderwijs’. Het programma is eind juni 2021 afgerond. Op deze pagina leest u over de ambities en werkwijze van het programma en vindt u concrete producten en publicaties die vanuit het programma zijn opgeleverd om onderwijs en erfgoed verder te helpen.
“We hebben grote stappen gezet die eraan bijdragen dat leraren hun lessen kunnen verrijken en op een aansprekende manier onderwijs kunnen geven met digitaal erfgoedmateriaal. Daarnaast hebben we culturele instellingen geholpen om hun lesmateriaal beter vindbaar te maken en aan te sluiten op het onderwijsprogramma, zodat het bereik en gebruik in het onderwijs toeneemt”, aldus Manon Geven, programmamanager.
Een stapsgewijze aanpak
Het programma is in 2019 gestart met een inventarisatie waarin we hebben onderzocht hoe culturele instellingen hun erfgoedmateriaal beschikbaar stellen en hoe scholen dit gebruiken. De resultaten staan in de publicatie ‘Hoe beschikbaar en bruikbaar is digitaal erfgoed voor het onderwijs’.
Download de publicatie ‘Hoe beschikbaar en bruikbaar is digitaal erfgoed voor het onderwijs?’
Na de inventarisatie zijn we gestart met het verbinden van organisaties die zich bezighouden met erfgoededucatie. We hebben 5 bestaande initiatieven (focusprojecten) ondersteund, begeleid en kennis opgehaald gedurende de looptijd van deze initiatieven en het programma. De begeleiding was iteratief: voor, tijdens en na de ontwikkeling gaven we advies en onderzochten we wat er goed gaat en wat er beter kan.
Ook de digitale infrastructuur is verbeterd, bijvoorbeeld door lesmateriaal te verbinden aan termen die leraren gebruiken. Hierdoor kunnen leraren het beschikbare erfgoedlesmateriaal beter vinden wanneer ze hier online naar zoeken. Dit heeft geresulteerd in een themapagina erfgoed op de website van Wikiwijs. U bekijkt de themapagina via wikiwijs.nl/erfgoed.
Vanuit het programma is er geen nieuw lesmateriaal ontwikkeld. We investeren in het delen van kennis en materiaal uit bestaande initiatieven. De kennis die is opgedaan tijdens het programma hebben we verwerkt in publicaties, video’s, praktische tools en gedeeld tijdens bijeenkomsten.
Tot slot hebben we samen met DEN, het kennisinstituut cultuur & digitale transformatie een training voor culturele instellingen en makers van lesmateriaal met erfgoed ontwikkeld, waarbij de deelnemers aan de slag gaan met de kennis en het toepassen van praktische tools.
Voorbeelden uit de praktijk
Kennis ophalen, bundelen en delen: dat waren de belangrijke uitgangspunten van het programma. We hebben vijf organisaties/projecten die zich bezighouden met het ontwikkelen van erfgoedlesmateriaal actief gevolgd en begeleid. Lees meer over deze projecten en bekijk onderstaande compilatievideo wat de projecten voor het onderwijs betekenen.
Project Expeditie Vrijheid
Expeditie Vrijheid is een lespakket over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog voor groep 7 en 8 van de basisscholen in Overijssel. Het bevat methodevervangend lesmateriaal ontwikkeld door het Historisch Centrum Overijssel en scholen in Overijssel. In deze lessen zoeken en gebruiken leerlingen onder andere relevant erfgoedbronmateriaal.
Wilt u meer weten over het lespakket Expeditie Vrijheid? Lees dan het interview met projectleider Willemijn Zwart op netwerkdigitaalerfgoed.nl.
Project Digitale Scheurkalender Burgerschap
Kunstgebouw en Erfgoedhuis Zuid-Holland hebben voor het vmbo een Digitale Scheurkalender Burgerschap ontwikkeld. Het concept van de Digitale Scheurkalender is bedacht door het Kröller-Müller Museum. Met deze tool voor het digibord kunnen leraren hun leerlingen in de les een korte ‘cultuursnack’ aanbieden.
De Digitale Scheurkalender Burgerschap zet kunst en erfgoed in om leerlingen te stimuleren na te denken over zichzelf en de ander, verleden en toekomst, hun omgeving en eigen verantwoordelijkheid.
Wilt u meer weten over het ontwikkelproces van de Digitale Scheurkalender? Lees dan het interview met Iris Brandts en Annemarie Hogervorst op netwerkdigitaalerfgoed.nl.
Project Natuurlab
Natuurlab is een digitale leeromgeving waarbij leerlingen van het vmbo, havo en vwo leren door zelf te onderzoeken. Ze doen dit op basis van de data en het natuurhistorisch erfgoed in de collectie van Naturalis. De leerlingen leren de wereld om zich heen te begrijpen door zelf een vraag te stellen over biologie en deze te beantwoorden met wetenschappelijke data en methodieken.
Wilt u meer weten over de online leeromgeving Natuurlab? Hoe ervoor is gezorgd dat de lessen toegankelijk, leuk en makkelijk te gebruiken zijn? En hoe de verbinding is gelegd tussen Natuurlab en het onderwijs? Lees dan het interview met Hansjorg Ahrens, inhoudsontwikkelaar educatie bij het Naturalis, op netwerkdigitaalerfgoed.nl.
Lees het verslag van de online bijeenkomst
Project Niet Stapelen, Maar Vervangen
De samenwerking ‘Niet stapelen maar vervangen’, waar Schoolbesturen Primair Onderwijs ‘s-Hertogenbosch samen met Huis73 aan werkt, zorgt er in ’s-Hertogenbosch voor dat scholen gemakkelijk lesmateriaal van culturele instellingen kunnen gebruiken. Leraren zien via leerdoelen welk deel van de lesmethode ze kunnen vervangen met cultureel lesmateriaal. Onderdeel hiervan is het gebruik van de aanbodsdoelen van SLO en het platform Wikiwijs als ondersteuning voor het aanbieden en vinden van vervangend lesmateriaal.
Wilt u meer weten over Niet stapelen maar vervangen? In het artikel op netwerkdigitaalerfgoed.nl leggen educatief makelaar Dennis Termorshuizen en cultuurcoördinator Hesther van Beest uit hoe het werkt.
Lees het verslag van de online bijeenkomst
Project Open Monumenten Klassendag 2.0
Stichting Nederland Monumentenland wil de huidige manier waarop de Open Monumenten Klassendagen worden georganiseerd aanpassen. Het lesmateriaal is vernieuwing toe en er zijn te weinig vrijwilligers beschikbaar om de Klassendagen in de huidige vorm grootschalig uit te rollen. In dit project onderzoekt Stichting Nederland Monumentenland samen met Spacetime hoe klassen op een laagdrempelige manier in aanraking kunnen komen met monumenten in hun omgeving.
Wilt u meer weten over het project? Bekijk dan deze flyer of deze promotievideo.
Betrokken partners
Het programma is uitgevoerd door Kennisnet en het Netwerk Digitaal Erfgoed, waarbij nauw is samengewerkt met DEN, het kennisinstituut cultuur & digitale transformatie en SLO.
Kennisnet biedt expertise op het vlak van ict en onderwijs, waaronder digitale leermiddelen. We vinden het belangrijk om open leermateriaal zo goed, zo veel, zo flexibel en zo gebruiksvriendelijk mogelijk beschikbaar te stellen voor het onderwijs.
Het Netwerk Digitaal Erfgoed is het nationale samenwerkingsverband van erfgoedorganisaties in Nederland, gesteund door het ministerie van OCW. Het netwerk voert de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed uit: samen meer impact met digitaal erfgoed maken door te zorgen voor beter zichtbaar, bruikbaar en houdbaar erfgoed.
DEN, het kennisinstituut voor cultuur & digitale transformatie is de samenwerkingspartner waarbij alle kennis gebundeld is. Vanuit DEN wordt, in samenwerking met andere relevante partners, de opgedane kennis over digitaal erfgoed voor het onderwijs zo doelgericht mogelijk verspreid.
Daarnaast zijn ook andere partners betrokken bij het programma, zoals OCW, LKCA, de PO-Raad, VO-raad, diverse culturele instellingen en provinciale en regionale verbinders. Een overzicht organisaties die betrokken zijn bij digitaal, erfgoed en onderwijs leest u op den.nl
Op de hoogte blijven?
- U kunt zich aanmelden voor de LinkedIn groep ‘Digitaal erfgoed voor het onderwijs‘. Hier wisselen we kennis en ervaringen uit over de beschikbaarheid en het gebruik van digitaal erfgoed in het onderwijs. We nodigen u van harte uit om mee te praten, mee te denken en uw kennis met ons te delen.
Wilt u op de hoogte blijven van ontwikkelingen rondom digitale cultuureducatie, meld u zich dan aan voor de nieuwsbrief van DEN of de nieuwsbrief van het Netwerk Digitaal Erfgoed.
Meer informatie en downloads
Hoe beschikbaar en bruikbaar is digitaal erfgoed voor het onderwijs?
In deze publicatie leest u de eerste bevindingen van het programma ‘Ontsluiting digitaal erfgoed voor het onderwijs’.
Bekijk hier het stappenplan ‘Erfgoedmateriaal aanbieden aan scholen’ op de website van DEN
Download de publicatie ‘De weg van erfgoed naar de klas’
![Download de publicatie ‘De weg van erfgoed naar de klas’](https://www.kennisnet.nl/app/uploads/kennisnet/digitale-leermiddelen-toetsen/documenten/kennisnet-de-weg-van-digitaal-erfgoed-naar-de-klas-scaled.jpg"){kind=link}
Lees het artikel ‘Auteursrecht: de kleine letters uitvergroot’ op de website van Wikiwijs
Lees het artikel ‘De uitzonderingen op de regels voor auteursrecht’ op de website van Wikiwijs