In het mbo zijn de ict-voorzieningen goed op orde. Dit blijkt uit de ‘Ict-monitor mbo 2019’. Vooral de techniek staat als een huis:  de hardware en software draaien naar behoren en de internetverbindingen zijn goed. Maar in de praktijk plukken nog niet veel instellingen hier de vruchten van. Wanneer we kijken naar de inzet van ict-toepassingen dan valt op dat de afstemming tussen ict en het onderwijs nog niet overal optimaal is en docenten onderling sterk verschillen qua digitale vaardigheden.

Ict-bekwaamheid levert veel op

Sommige docenten komen er niet aan toe om zich verder te ontwikkelen op het gebied van ict-bekwaamheid. Hierdoor profiteren ze minder van de toegevoegde waarde van ict. Gevolg: de studenten van die docent profiteren er daardoor ook minder van. “Dat is jammer, want goed gebruik van ict in het beroepsonderwijs heeft een groot effect op hoe de student zich voorbereidt op werk, burgerschap en verder leren,” vertelt Frans Schouwenburg, expert op het gebied van onderwijsvernieuwing met ict bij Kennisnet.

Uit onderzoek blijkt dat docenten die over meer didactische vaardigheden beschikken, eerder, meer en beter gebruik maken van ict. Dit betekent dat er dus een direct verband is tussen het didactische vermogen van de docent en de opbrengsten van ict in de klas. Veel instellingen investeren daarom in ict-bekwaamheid en professionalisering door middel van een i-coach. Dit is iemand uit de organisatie die de verbinding kan maken tussen onderwijs en ict, en collega’s ondersteunt om te professionaliseren.

Samen professionaliseren

Voor professionalisering is het belangrijk om verschillende partijen te betrekken bij dit proces. Conny Daansen, Adviseur Lerende Organisaties, vertelt in onderstaande video over haar praktijkervaringen.

Goede duurzame leergemeenschap

Schouwenburg benadrukt het belang van een goede samenwerking: “Uit onderzoek blijkt dat de professionaliteit flink stijgt wanneer  docenten hier samen aan werken. Bijvoorbeeld door samen de lespraktijk te onderzoeken en actief te worden in netwerken binnen en buiten de instelling.” Collega’s versterken en ondersteunen elkaar wanneer ze samen doelen stellen, met elkaar meekijken en samen nieuwe dingen  uitproberen. De i-coach is hierbij de perfecte aanjager, ondersteuner, inspirator en bruggenbouwer. Gezamenlijk vormen ze een vruchtbare leergemeenschap. 

Naast een goede samenwerking heeft het management ook een belangrijke taak. In dit proces is het belangrijk dat er voldoende sturing vanuit het management is en dat er voldoende tijd en middelen beschikbaar worden gesteld. Schouwenburg: “De effecten van een goed functionerende leergemeenschap zijn veelbelovend. Dit zien we terug in zowel  de praktijk als in onderzoek. Een i-coach slaagt dus vooral bij de gratie en als onderdeel van een goede en duurzame leergemeenschap.”

We hebben de afgelopen 2 jaar wel stappen gemaakt, maar ik had graag meer ondersteuning vanuit het bestuur gekregen, bijvoorbeeld een visiestuk waar de rol van ict duidelijker in naar voren komt.” – I-coach

In de praktijk vinden veel instellingen het een uitdaging om i-coaches effectief en duurzaam in te zetten. Het programma Bruggen Bouwen biedt uitkomst. Dit is  het startpunt voor inzicht in ict-bekwaamheid van uw docenten binnen uw instelling. Binnen dit programma zijn verschillende activiteiten ondernomen om instellingen te ondersteunen: 

Werken aan ict-bekwaamheid

Het koppelen van onderwijsdoelen is een essentiële hoeksteen voor een i-coachprogramma. Wanneer de onderwijsdoelen helder zijn, kunnen deze gekoppeld worden aan de  ict-doelen. Zo wordt duidelijk aan welke ict-bekwaamheden een docent kan werken om ict effectiever in te zetten in het onderwijs. 

Een i-coach kan zijn of haar werk alleen gericht doen als duidelijk is welke ict-bekwaamheden van docenten verbeterd kunnen worden. Daarom is het belangrijk om dit eerst te onderzoeken.  Op die manier weet u welke ict-bekwaamheden docenten nodig hebben en de i-coach aan welke vaardigheden gewerkt moeten worden. 

Om te kunnen werken aan ict-bekwaamheid bestaat binnen de onderwijscontext een zogenaamd raamwerk. Vanuit dit raamwerk kunnen instellingen acties  ondernemen om ict-bekwaamheid te vergroten samen met de i-coach. Dit bestaat uit 4 elementen: 

Hoe u de situatie van uw eigen instelling het beste evalueert en succesvol een i-coach invoert, leest u in hoofdstuk 4.

De meerwaarde van een i-coach

Het proces van professionaliseren werkt het beste wanneer gezamenlijk wordt opgetrokken: samen leren over ict, gecoördineerd door een i-coach.  Een i-coach is bij voorkeur iemand die als collega goed benaderbaar is, overal en altijd beschikbaar, ervaring als docent en kennis van nuttige technologische toepassingen in het onderwijs. Veel instellingen werken al met zo’n spin in het web onder allerlei benamingen: blended coach, mediacoach, e-ambassadeur en de meestgebruikte is i-coach.

Ik ben zo blij met de i-coach, die helpt mij zo in mijn werk. Het is fijn dat hij een echte doorzetter is, in staat om anderen te inspireren en enthousiasmeren.” – Docent

Verschillende rollen

Een i-coach heeft een  veelzijdige taak en heeft daarvoor verschillende talenten en brede kennis nodig. Uit een inventarisatie onder deelnemers van het programma Bruggen Bouwen, kwamen 6 cruciale rollen van de i-coach naar voren. Deze rollen brengen  de meerwaarde van de i-coach duidelijk in beeld: 

Inzicht met de i-scan

I-coaches starten hun taak vaak als technovator: de enthousiaste techneut. Maar in de praktijk krijgen ze met elke rol in meer of mindere mate te maken. Dit hangt samen met de doelstellingen van het i-coachprogramma en de keuzes van een instelling hierin. Het programma Bruggen Bouwen is gebaseerd op deze 6 rollen en richt zich bij de Peergang op de verdere ontwikkeling daarvan. 

Dit betekent overigens niet dat een i-coach alle rollen perfect hoeft te beheersen om zijn of haar werk te doen. Het model helpt wel om te ontdekken waar nog mogelijkheden liggen tot ontwikkeling. Daarnaast vullen verschillende i-coaches in een instelling elkaar aan in vaardigheden en talenten – daarom is een centrale aanpak en het delen van kennis heel belangrijk.    

Om te zien in hoeverre een i-coach de rollen vervult is er de i-scan. Deze brengt aan de hand van een korte self assessment in beeld, in welke rol een i-coach uitblinkt en voor welke rollen er nog ruimte voor verbetering is. De resulterende grafiek helpt om inzichtelijk te maken welke module van de Peergang een i-coach zich het beste op kan richten. 

Start de i-scan

Hoe zet u een i-coach succesvol in?

Veel instellingen experimenteerden de afgelopen jaren met de inzet van i-coaches en deden waardevolle lessen op over wat wel en niet werkt. Uit de ervaringen van 12 instellingen is een optimale aanpak ontstaan met daarin 6 succesfactoren voor de inzet van i-coaches. Wie ook een i-coachprogramma wil opzetten kan hiermee aan de slag. Aan de hand van deze succesfactoren bepaalt u waar uw instelling staat.

De basis op orde

Om succesvol een i-coachprogramma op te zetten en de i-coach goed zijn of haar werk te laten doen, is het belangrijk dat de ict-basis in de instelling op orde is. Vaak leeft de aanname dat dit automatisch het geval is. In de praktijk blijkt dat er soms toch bepaalde onderdelen niet geoptimaliseerd zijn. Denk bijvoorbeeld aan:

Een goede leidraad om deze basis op orde te krijgen is het ‘Vier in balans-model’ (dit vindt u onder aan deze webpagina).

Succesfactor 1: Koppel de inzet van i-coaches aan onderwijskundige doelen

Wanneer de inzet van i-coaches op een heldere manier aan onderwijskundige doelen is gekoppeld,  is voor alle betrokkenen duidelijk wat het nut en doel van de i-coach is. Zo krijgt het i-coachprogramma een duidelijke richting. Zonder deze koppeling worden i-coaches in de praktijk vaker ad hoc ingezet en fungeren ze soms als een soort ‘servicedesk 2.0’. Daardoor hebben ze minder ruimte voor de eigenlijke onderwijsdoelstellingen en wordt de inzet inefficiënt en ineffectief, waardoor draagvlak ook weer verloren gaat.

Ik zie nog te vaak dat nieuwe collega’s te veel zaken op zich nemen. Het is belangrijk om aan de juiste tafels te zitten en om niet alleen maar operationeel bezig te zijn. Dan pas kun je stappen zetten.” – I-coach

Succesfactor 2: Geef aandacht aan de selectie en het profiel van de i-coach

Soms rollen i-coaches op natuurlijke wijze in hun taak omdat ze nou eenmaal enthousiaste, behulpzame en technisch-vaardige collega’s zijn. Als die rol zo organisch ontstaat, ontbreekt het vaak aan de nodige afspraken, een duidelijk takenpakket en de koppeling naar  doelstellingen. Het is daarom belangrijk om eerst de doelstellingen helder te maken. Zo ontstaat het beeld van de benodigde inzet van de i-coach en dus ook het gewenste profiel. 

Succesfactor 3: Geef i-coaches een structurele positie

Welke positie krijgt een i-coach binnen de organisatie? Het is belangrijk om daar goed over na te denken. In de ideale situatie vormen i-coaches een schakel tussen operationeel, tactisch en strategisch niveau en weten deze optimaal met elkaar te verbinden. Met een duidelijke positie en status, komt een i-coach het beste tot zijn of haar recht. Dit voorkomt stuurloosheid.

We hebben een nulmeting uitgevoerd om te kijken waar we staan. De uitslag is dat we een beetje adequaat zijn, maar er is veel ruimte voor verbetering.” – Beleidsmedewerker.

Succesfactor 4: Zorg voor een centrale kennisdeling en aanpak

Voor de succesvolle inzet van een i-coach is  balans nodig in de sturing van de i-coach. Bij een centrale aanpak en kennisdeling werkt dit meestal goed. I-coaches kunnen vooral hun taak goed uitvoeren wanneer ze onderdeel van een groep zijn,  samen kennis opdoen en delen en vanuit een centraal punt worden gevoed en gestimuleerd. 

Succesfactor 5: Wees transparant over rollen en eigenaarschap

Om de i-coach effectief aan het werk te zetten, met genoeg draagvlak in de organisatie, is er transparantie en duidelijkheid nodig over de rollen en verantwoordelijkheden van alle betrokkenen. Denk hierbij aan onderwijsmanagers, teamleiders, docenten, bestuurders en informatiemanagers. Wie is opdrachtgever voor de i-coach? Wie is inhoudelijk- en de hiërarchisch leidinggevende? En wat betekent dit voor opdrachten en rapportage? 

Succesfactor 6: Faciliteer de i-coach met voldoende tijd en middelen

Veel instellingen zien de i-coach als een belangrijk onderdeel van de organisatie. Toch ervaren veel i-coaches in de praktijk hun rol als vrijblijvend vrijwilligerswerk. Dit komt omdat ze niet voldoende uren, begeleiding of middelen krijgen om hun taak te volbrengen. De verandertrajecten die zij begeleiden, zoals de implementatie van blended learning, vereisen gedegen ondersteuning. I-coaches zijn niet enkel een kostenpost, maar leveren ook weer veel op. 

In de publicatie Bruggen Bouwen- de succesfactoren voor i-coaches in het mbo’ (te vinden onderaan deze webpagina) leest u meer over de succesfactoren voor het inzetten van een i-coach.

Bruggen Bouwen in de toekomst: de miniconferenties

Het programma Bruggen Bouwen staat dicht bij  de mbo-praktijk. Veel van de bevindingen zijn opgedaan in gesprek met instellingen en ook de verdere ontwikkeling van het programma vindt plaats binnen de gemeenschap rond Bruggen Bouwen.

We nodigen u  van harte uit om mee te doen met de miniconferenties in 2020. Deze conferenties zijn het startpunt voor een nieuwe lichting i-coaches voor de Peergang. Ook is er een  bijeenkomst voor projectleiders (brughoofden), i-coaches uit vorige edities en belangstellenden uit andere instellingen.

De miniconferentie is een gemeenschapsbijeenkomst voor bruggenbouwers. Hierbij ligt de focus vooral op de mbo-brede aanpak van het programma om ict-bekwaamheid in de sector te stimuleren.

Alle deelnemende instellingen doen mee en er is ook plek voor nieuwe instellingen die willen aanhaken. Er is een inspirerend programma met veel ruimte voor uitwisseling van kennis en ervaringen, innovatieve sessies en een kennismaking met de modules van de Peergang.

Kom ook bruggen bouwen

Heeft u interesse in het programma Bruggen Bouwen? Laat het ons weten en doe mee!

l.bakker(vervang deze tekst met @ teken)kennisnet.nl

Gerelateerde informatie

Lees de handreiking ict-bekwaamheid van de leraar: hoe pakt u dat aan?

Lees de publicatie ict-bekwaamheid mbo-docenten vergroten met een i-coach

Lees het artikel Vier in balans-model: optimaal rendement met ict

Lees het interview met het Summa College over hun aanpak rond online lesgeven

Bronnen

Deel deze pagina: De i-coach als schakel tussen onderwijs en ict- professionalisering

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail