Tijdens de eerste maanden van de coronacrisis deden scholen in rap tempo ervaring op met lesgeven op afstand. Ze ontdekten wat goed werkt én wat minder goed werkt met ict. Het is indrukwekkend om te zien hoe zoveel scholen hun onderwijs op afstand hebben weten te organiseren.

Het zou zonde zijn als de opgedane ervaringen zouden leiden tot een draaiboek dat alleen maar wordt ingezet bij een lerarentekort of bij een leraar die door ziekte uitvalt. Het is nu tijd voor het consolideren van de positieve ervaringen en voor het echt laten werken van ict voor de verschillende onderwijssectoren. Wat willen we behouden en wat juist niet? Wat werkt beter mét ict en wat werkt beter zonder, zeker ook als we rekening houden met de sociale aspecten van het leren op afstand en de toenemende kansenongelijkheid?

Een jongen zit op een stoel voor een groot beeldscherm en steekt zijn duim op naar het scherm. Op het scherm is een vrouw te zien die ook haar duim opsteekt.
“Het zou zonde zijn als de opgedane ervaringen zouden leiden tot een draaiboek dat alleen maar wordt ingezet bij een lerarentekort of bij een leraar die door ziekte uitvalt.”

Meer benutten van ict: ambities

Het onderwijs heeft de ambitie om ict meer te benutten. In 2018 en 2019 publiceerden de verschillende sectoren van het onderwijs strategische agenda’s waaruit een duidelijke wens en noodzaak sprak om het onderwijs anders te organiseren met behulp van ict.

Bestuurders, schoolleiders en leraren willen het onderwijs zo inrichten dat dit optimaal aansluit bij het leren van de leerling. Ook zijn ze zich bewust van de opdracht om leerlingen op een eigentijdse manier te laten leren en leerlingen goed voor te bereiden op leven, leren en werken in de huidige en toekomstige (gedigitaliseerde) maatschappij. De wens om goed aan te sluiten op de arbeidsmarkt en bij te dragen aan een leven lang ontwikkelen leeft in het po en vo, en nog meer in het mbo.

Meer benutten van ict: urgentie

Er is ook een duidelijke urgentie om ict meer te benutten. De lerarentekorten hebben een steeds grotere impact op de kwaliteit van het onderwijs, waardoor bestuurders en schoolleiders op zoek moeten naar andere organisatievormen. Op veel scholen zijn zieke leraren niet goed meer te vervangen en er zijn zelfs scholen die al minder lessen geven.

Bovenop het probleem van het lerarentekort kwam de coronacrisis, die het in een klap noodzakelijk maakte onderwijs op afstand vorm te geven. Ook nu leerlingen weer volledig naar school mogen, is het niet ondenkbaar dat algehele of gedeeltelijke lockdowns opnieuw tot een sluiting van scholen zullen leiden, of dat leerlingen en leraren vanwege ziekteverschijnselen tijdelijk niet naar school kunnen. Dit vraagt om wendbaar onderwijs.

Op weg naar flexibel onderwijs

Er is dus voldoende ambitie en urgentie om ict meer te benutten voor het onderwijs. En er is bovendien steeds meer mogelijk. Het is goed wanneer scholen de mogelijkheden kennen en deze onderzoeken.

Flexibel georganiseerd onderwijs vraagt om een goede mix van platforms, (digitale) leermiddelen, elektronische leeromgevingen, portfolio’s en andere toepassingen. Steeds gaat het om het vinden van een optimale balans tussen:

Elke onderwijssituatie vraagt om een andere combinatie van acties, om de juiste mix. Daarbij moeten scholen steeds de afweging maken of de (nieuwe) mogelijkheden passen bij de waarden en doelen van het onderwijs. Denk aan waarden als vrijheid, rechtvaardigheid, veiligheid en menselijkheid, zoals benoemd in de publicatie Waarden wegen: een ethisch perspectief op digitalisering van Kennisnet. En aan de vaak genoemde doelen kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming.

Alleen zo’n bewuste afweging leidt tot een mix met een doordachte inzet van ict, die daadwerkelijk bijdraagt aan meer flexibel en eigentijds onderwijs. Onderwijs dat goed aansluit bij het leerproces van de leerling en bij onvoorziene of complexe situaties.

Verschillende invalshoeken

Maar hoe pakt u dat nu goed aan? Scholen maken afwegingen op verschillende niveaus, die onderling samenhangen. Het samenstellen van zo’n mix vraagt om verschillende invalshoeken en keuzes voor alle aspecten van het onderwijs; vanuit de onderwijsdoelen en -waarden denkt een school na over het primaire proces, het vormgeven van de organisatie en de manier van volgen en de manier van sturen. Dat vergt veel van het bestuur en de schoolleiding in het maken van keuzes en het organiseren van die verandering. Het onderstaande schema biedt structuur voor het voeren van het gesprek hierover en voor het beschrijven van beleid.

Model dat de dimensies van het onderwijs weergeeft: het primaire proces, vormen en volgen, en cultuur en organisatie
bron: Dimensies van het onderwijs – Machiel Karels

Hulpmiddelen

Elk bestuur en elke school is anders en bedient een andere groep leerlingen. Dat betekent dat er ook niet één stappenplan of handreiking te maken is waarmee elke school verder kan. Met behulp van praktijkvoorbeelden, publicaties, tools en handreikingen laat Kennisnet zien wat er mogelijk is met ict in het onderwijs en hoe besturen en scholen vanuit verschillende invalshoeken tot een optimale mix kunnen komen.

Praktijkvoorbeelden flexibel onderwijs

We publiceren geregeld nieuwe voorbeelden van oplossingen of aanpakken van scholen die het onderwijs flexibiliseren. Onderstaand een overzicht:

Deel deze pagina: Flexibel het nieuwe schooljaar in: zo kiest u de ideale onderwijsmix

Delen
  • LinkedIn
  • Facebook
  • Twitter
  • E-mail