Overmatig gamen, weinig begrip van media, cyberpesten, contact met wildvreemden of seksueel getinte filmpjes versturen. Iedere leerling kan te maken krijgen met de risico’s rond mediagebruik, maar deze problemen komen veel meer voor bij leerlingen met een beperking. Ook is er weinig aandacht, informatie en materiaal voor deze doelgroep.
Dit blijkt uit het onderzoek onder 381 beroepskrachten uit het onderwijs en de zorg, uitgevoerd door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en de Onderwijsspecialisten. Aanleiding voor het onderzoek zijn de groeiende signalen uit de jeugdsector en het onderwijs dat kinderen met een beperking meer moeite hebben met mediawijsheid.
“Begeleiders en leraren weten informatie niet te vinden, er komen meer incidenten voor en digitaal leermateriaal is vaak niet geschikt voor deze toch al zeer diverse doelgroep,” zegt prof. dr. Peter Nikken – lector Jeugd en media bij hogeschool Windesheim en hoogleraar Mediaopvoeding aan de Erasmus School of History, Culture and Communication.
Wake-up call
Maar liefst zestig procent van de respondenten observeert overmatig mediagebruik bij de doelgroep, ongeveer de helft van alle respondenten merkt dat de kinderen media niet goed begrijpen en ongeveer een derde krijgt te maken met ongewenst gedrag. Die percentages liggen volgens Nikken veel hoger dan in onderzoek bij ‘gewone’ kinderen.
“Dit onderzoek is een wake-up call over het mediagebruik van kinderen met een beperking”, vindt Remco Pijpers, expert op het gebied van digitale geletterdheid bij Kennisnet en auteur van Sociale Media in het Speciaal Onderwijs.
Brandjes blussen
Uit het onderzoek blijkt ook dat beroepskrachten in de zorg vaker problemen bij deze doelgroep signaleren, minder vaak digitale middelen inzetten en negatiever over media zijn dan respondenten in het speciaal onderwijs. Ze voelen zich ook wat minder bekwaam en zetten digitale middelen vooral minder vaak planmatig of op basis van beleid in. “Het is dus eerder brandjes blussen: reageren na een incident, in plaats van samen alvast weten hoe je ermee om moet gaan en het positief inzet”, vertelt Nikken.
Pijpers voegt toe: “Dit bevestigt dat beroepskrachten echt ondersteunend beleid en visie nodig hebben als het gaat om mediawijsheid. Een goede visie zorgt voor een structurele en eenduidige omgang met media. En wie digitaal vaardiger is, maakt ook didactisch betere keuzes.”
Ook volgens Nikken hangt een negatieve houding over media samen met onzekerheid over de eigen ict-bekwaamheid, en dat komt de pedagogische ondersteuning van kinderen niet ten goede.
Zelf het wiel uitvinden
Iedereen moet daarom samen om de tafel vindt Nikken: het onderwijs, onderwijsbonden, commerciële partijen, brancheorganisaties uit de zorg en ook de overheid mag zich niet afzijdig houden.
Pijpers: “Er is alvast een begin gemaakt door digitale geletterdheid vanaf 2021 een verplicht onderdeel van het curriculum te maken. Maar intussen moeten leraren in het speciaal onderwijs vaak nog zelf het wiel uitvinden als het gaat om leermiddelen en informatie rond digitale geletterdheid.” Hij hoopt dat uitgevers en het bedrijfsleven hier op inspringen.
Meer aandacht voor mediawijsheid
Hoewel in dit onderzoek overmatig mediagebruik onder de kinderen als een van de grootste problemen wordt aangemerkt, denkt Nikken dat dit met de juiste inzet op mediawijsheid flink verbeterd kan worden. “Juist kinderen met een beperking kunnen zoveel voordeel en plezier hebben van digitale middelen, als we hen en hun begeleiders maar leren ermee om te gaan.”
Op weg naar een verzamelplaats digitale geletterdheid
Om leermateriaal over digitale geletterdheid voor het speciaal onderwijs beter beschikbaar te maken, hebben De Onderwijsspecialisten een versnellingsvraag ingediend bij Kennisnet en de PO-Raad. Via die versnellingsvraag ontwikkelen zij een online verzamelplaats met leermateriaal over digitale geletterdheid. De bevindingen uit het onderzoek worden daarin meegenomen.
Meer informatie
Meer lezen over digitale geletterdheid in het speciaal onderwijs?
- Lees het webboek ‘Sociale media in het speciaal onderwijs‘
- Bekijk Het Mediawijsheidmanifest van Mediawijzer.net