Hoe ontwikkelt u een functioneel flexibel digitaal portfolio als leerlingvolgsysteem? Voor drie basisscholen die deze zoektocht aangingen, blijkt al snel dat een concreet product niet de belangrijkste uitkomst is. Juist het onderzoeken van de wensen en de gebruiker (de leerling) levert de meeste inzichten op.
“Die stap slaan we nog teveel over in het onderwijs. We bekijken meestal bestaande producten, in plaats van eerst goed na te denken over wat dat product moet kunnen”, vertelt Jan Willem Helmink, directeur van basisschool De Verwondering in Lent.
Draai het zoekproces om
Om dat te ontdekken, draaien de scholen het zoekproces om: hoe kan een digitaal portfolio leerlingen helpen bij het leerproces? Waar gebruikt u het voor? En wanneer? Het antwoord vinden zij door het uitwerken van een zogenaamde routekaart. Dit is een visualisatie van de leercycli op de school, waarbij de leerling centraal staat.
Er zijn verschillende momenten in het leerproces van de leerling, waarbij een digitaal portfolio kan helpen. De 3 scholen hebben eerst de verschillende fases van het leerproces ontleed en in beeld gebracht via de routekaart. Erik Peters, adjunct-directeur van basisschool De Driesprong in Chaam, licht toe: “Je weet natuurlijk veel over je school en het leerproces, maar het visualiseren hiervan levert ontzettend veel nieuwe inzichten op.”
Breng de leercyclus in beeld
Hoewel de concrete invulling en lengte van de leercyclus op de drie scholen verschilt, blijken er ook een aantal overeenkomsten. Voor iedere school bestaat de leercyclus uit:
- plannen
- kiezen
- werken
- evalueren
- opnieuw plannen
“Dit zijn de belangrijke momenten in het leerproces waar je eventueel een digitaal portfolio bij kan gebruiken, onafhankelijk van de onderwijsvisie, lengte of invulling van het leerproces”, zegt Peters. Op basis hiervan is een generieke routekaart gemaakt, die iedere school kan gebruiken om het eigen leerproces tegen het licht te houden.
De leercyclus komt op verschillende niveaus terug bij de drie scholen: een cyclus van een dag, week of soms acht weken. Ook de rollen van de leraren en leerlingen verschillen bij de drie. Helmink: “Wij dachten dat de leerling al heel wat eigenaarschap had over het leerproces, maar door de routekaart zien we dat dat in de cyclus van acht weken juist niet zo is. Daarom hebben we het leerproces in de kortere cycli zo bijgesteld dat leerlingen daar meer vrijheid hebben.”
Het digitaal portfolio dat op De Verwondering werd gebruikt, wilde Helmink graag evalueren. “Leerlingen hebben door de nieuwe inzichten meer mogelijkheden gekregen voor zelfevaluatie en om bewijs te leveren voor hun prestaties via het digitaal portfolio. Hierdoor zijn ze meer eigenaar geworden van hun leerproces.”
Zulke veranderingen hebben direct effect op de ontwikkeling van digitale portfolio’s op de leermiddelenmarkt.
Zelf aan de slag
Het maken van de routekaart lijkt een ingewikkeld en tijdrovend proces, maar daarover heeft Peters goed nieuws: “Na de zomervakantie 2018 komt er een toolkit die scholen snel, op basis van een vragenlijst, kan helpen het leerproces in beeld te brengen via een eigen routekaart.” Helmink voegt toe: “Sommige scholen zijn bang voor extra werk, maar de toolkit helpt juist inzichtelijker te maken welke onderdelen van de leercyclus je kunt vervangen door met een digitaal portfolio te werken.”
De grootste winst volgens Peters? Het concretiseren van de wensen, in lijn met de onderwijsvisie én passend binnen het leerproces. “Veel scholen willen ‘iets’ met een digitaal portfolio, maar weten niet wat, hoe of wanneer. Ik heb nu antwoord op die vragen en kan daarom veel gerichter met mijn wensen naar een aanbieder.” Hij is blij dat hij niet eerder gestart is met het zoeken naar een digitaal portfolio. Vooral omdat hij er nu vanuit de onderwijsvisie en het leerproces naar kijkt, in plaats van te schikken naar bestaande producten.
Meer informatie
Meer weten over de routekaart? Bekijk de generieke routekaart (.pdf) onderaan de pagina. Benieuwd naar de voorbeelden van de drie scholen? Bekijk de routekaart van iedere school afzonderlijk.
Wilt u zelf een routekaart maken? Met de toolkit ‘Verkenning Digitaal Portfolio’ kunt u gemakkelijk zelf aan de slag. Lees daarover meer in het artikel ‘Met deze toolkit zet je een digitaal portfolio succesvol in‘.
Achtergrondinformatie
Lees meer over de samenwerking tussen de drie zeer verschillende scholen.
Hoe ontwikkelt u een digitaal portfolio als leerlingvolgsysteem? Vanuit deze versnellingsvraag gingen 3 scholen samen op onderzoek uit.