“Niks mis met toekomstgericht onderwijs, maar op school moet het gesprek meer gaan over het digitale leven van leerlingen in het hier en nu.” Dat vindt Joop Berding – pedagoog, docent en onderzoeker op Hogeschool Rotterdam – en auteur van het boek ‘Ik ben ook een mens’. Daarnaast is hij ook Korczak-kenner.
Grondlegger kinderparticipatie
Janusz Korczak was een Pools-Joodse pedagoog, die ook wel de grondlegger van de kinderparticipatie wordt genoemd. In 1919 formuleerde hij, ver voor het officiële Verdrag over de rechten van het kind, zijn ‘Grondwet over de rechten van het kind’. Daarin staat onder andere:
- dat een kind recht heeft op de dag van vandaag
- dat een kind het recht heeft te zijn wie het is.
In 1912 stichtte hij een weeshuis, waarmee hij zijn ideaal in de praktijk bracht. Kinderen betrok hij bij de dagelijkse gang van zaken, onder andere door het instellen van een kinderparlement, en het oprichten van een krant – de eerste ter wereld waarvan de redactie geheel uit kinderen bestond. De geschiedenis van deze ‘kinder-republiek’ kende een verdrietig einde. In 1942 werden alle inwoners van het weeshuis vanuit het getto van Warschau naar Treblinka getransporteerd. Korczak kreeg de kans te ontsnappen, maar hij koos ervoor tot het einde bij de kinderen te blijven.
Wat zou Korczak aanspreken uit onze digitale tijd?
“Korczak was voor het meedoen van kinderen,” zegt Berding. “Hij was iemand die, als hij nu zou leven, de uitvinder kon zijn van sociale media. Hij zou er enthousiast over zijn omdat ze kinderen de mogelijkheid geven zelf internetpagina’s te maken. Zijn krant, de Kleine Revue, zou zeker een Facebook-pagina hebben gekregen. Tegelijkertijd vond hij een kindgerichte en gemeenschapsgerichte cultuur belangrijk, een cultuur waarin kinderen volledig tot hun recht komen. Maar wel binnen een zo rechtvaardig mogelijke samenleving,”
Berding vraagt zich af of sociale media wel zo kind- en gemeenschapsgericht zijn. “Janusz Korczak zou kritisch zijn. Tellen kinderen werkelijk mee voor sociale media-bedrijven? De advertenties die kinderen over zich heen krijgen, spreken boekdelen.”
Toekomst laat zich moeilijk voorspellen
Korczak pleitte voor het ‘hier en nu’ en was tegen een te toekomstgericht perspectief op kinderen. De focus bij scholen ligt sterk bij ’toekomstgericht onderwijs’, zeker in relatie tot digitalisering. Hoe kijkt Berding daar als Korczak-kenner tegenaan?
“Natuurlijk moet je als school op de toekomst gericht zijn,” zegt Berding. “Maar die toekomst moet geen ‘fetisj’ worden. De toekomst laat zich moeilijk voorspellen. Vaak is het een lucky guess waar het in het werkveld naar toe gaat. Er zit een soort maakbaarheidsgedachte achter, die ik niet pedagogisch vind. Het veronderstelt dat we kinderen kunnen kneden en precies kunnen voorbereiden op wat wij denken dat ze straks nodig hebben. Kinderen moeten daar veel meer zelf een stem in hebben. Het gesprek over hun digitale leven hier en nu moet veel meer gewicht krijgen.”
Over de podcastserie ‘Onder pedagogen’
In de podcastserie ‘Onder pedagogen’ gaat Remco Pijpers in gesprek met mensen uit het onderwijs over de leerling in de digitale samenleving. Dat doet hij vanuit een pedagogisch perspectief. Elke aflevering staan hij en zijn gast stil bij het perspectief van een invloedrijke pedagoog of denker.
Eerder sprak hij met:
- Marjan Schegman over Maria Montessori
- Simon Verwer over Philippe Meirieu
- Freek Zwanenberg over Rudolf Steiner
- Siebe Hentzepeter over Luc Stevens
- Pedro de Bruyckere over digitale geletterdheid
- Bart Ongering over pedagogiek en de leerling in de digitale samenleving
Beluister de podcast
Beluister de podcast en abonneer u via Apple Podcasts, Spotify of uw favoriete podcast-app op de Kennisnet-podcast.