Remco Pijpers
De Vreedzame School is een programma voor scholen in het primair onderwijs. Het richt zich op sociale competentie en democratisch burgerschap. Het beschouwt de klas en de school als een leefgemeenschap, waarin leerlingen zich gehoord en gezien voelen en een stem krijgen. Ook leren leerlingen om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen. Duizend scholen in het primair onderwijs werken met het programma en noemen zich een ‘vreedzame school’.
De Vreedzame School begon in 1999 en het concept is door de jaren heen veranderd. Net als de maatschappij. Pauw: “Het gebruik van sociale media is gigantisch en heeft een grote invloed op de samenleving. En niet alleen positief. De laatste jaren merken we meer dat leerlingen in moeilijke wijken zich tweederangsburgers voelen. Daar spreken ze zich over uit.
“Kinderen merken het aan discriminerende opmerkingen bij de bushalte, of in het winkelcentrum. Complottheorieën op internet versterken deze leerlingen in hun gevoel dat ze er niet bij horen. Hoeveel voordelen digitale media ook hebben, tegelijkertijd voeden ze polarisatie in de maatschappij. De Vreedzame School is in 20 jaar tijd vier keer vernieuwd, maar het blijft moeilijk een goede respons te formuleren op de uitdagingen van deze tijd.”
Vijf pijlers
De Vreedzame School kent 5 pijlers die toepasbaar zijn in een digitale context. Leo Pauw legt uit wat dit betekent.
- Menings- en besluitvorming
“Bij de ontwikkeling van menings- en besluitvorming, kan dat niet zonder oog te hebben voor digitale media”, legt Pauw uit. “Hoe vorm je bijvoorbeeld je mening op internet en hoe deel je die? Hoe kom je achter de waarheid en hoe ga je kritisch om met informatie?” - Conflictoplossing
Pauw: “Hoe los je conflicten op? Denk bijvoorbeeld aan conflicten op WhatsApp of op internetfora. Op internet wordt veel gezegd vanuit de anonimiteit. Een leraar kan hierbij een rol van betekenis spelen door de ruzie uit de anonimiteit halen. Bijvoorbeeld door betekenisvolle incidenten in de klas bespreekbaar te maken. Denk aan het in de klas bespreekbaar maken van gesprekken in een WhatsApp-groep. Dit kan de leraar doen aan de hand van schermafdrukken. Dat lukt natuurlijk alleen de sfeer in de klas veilig genoeg is.” - Verantwoordelijkheid voor de gemeenschap
Pauw: “We trainen leerlingen in conflictbemiddeling. Dat zijn zogeheten leerling-mediatoren. Dat slaat enorm aan. Ze doen het ook buiten school, bijvoorbeeld op straat, thuis of op internet.
Leerlingen leren in het programma De Vreedzame School om samen beslissingen te nemen en conflicten op te lossen © Rodney Kersten / Kennisnet “Je actief inzetten voor de gemeenschap houdt meer in dan je verantwoordelijkheid nemen bij conflicten. Leer elkaar ook aanspreken op de goede dingen. Je ontwikkelen tot een een actieve deelnemer op internet, lukt alleen in een schoolcultuur waarin het gewoon is elkaar aan te spreken.”
- Openstaan voor verschillen
Pauw: “Filterbubbels houden mensen in eigen groepen. Mensen zijn selectief en zien informatie die past bij hun groep. Dan is het belangrijk om te ‘ontbubbelen’. Internet biedt de kans informatie te vinden, die andere groepen aanspreken. Ga daar met je leerlingen naar op zoek. Leer oog te hebben voor andere perspectieven, bijvoorbeeld in andere landen. Misschien is deze generatie wel op weg naar een veel opener houding tegenover verschillen." - Democratisch ABC
Pauw: “Democratie is voor sommige groepen niet meer zo vanzelfsprekend als 20 jaar geleden. Dit geldt zeker voor groepen die zich minder gehoord voelen en minder kansen hebben. Als we willen dat leerlingen een goed democratisch en digitaal burger worden, dan is kennis van onze democratie noodzakelijk.”
Beluister de podcast
Benieuwd wat u als schoolbestuurder of schoolleider kan leren van De Vreedzame School? Beluister de podcast en abonneer u via Apple Podcasts, Spotify of uw favoriete podcast-app op de Kennisnet-podcast.