Een belangrijke focus van je onderzoek is zelfsturing van leerlingen. Waarom is zelfsturing belangrijk?
"Zodra een leerling zelf kan kiezen wat het beste voor hem is, ontstaat er vanzelf onderwijs op maat. Zelfsturing is ook een vaardigheid die steeds meer geëist wordt in onze samenleving, in het kader van een leven lang leren. Je moet je continu blijven professionaliseren, en je continu afvragen of je nog op niveau presteert.
En aan die eigen analyse moet je ook gevolg kunnen geven. 21e eeuwse vaardigheden zoals samenwerken worden steeds belangrijker. Ik denk dat het goed is om daar al op de basisschool aandacht aan te besteden. In onderzoek zien we dat kinderen, die zichzelf van nature beter kunnen aansturen ook tot hogere leerprestaties komen."
De vraag is hoe ver je kunt gaan met zelfsturing in de les.
"Dat is de crux. Zelfregulatie gaat over gedrag, motivatie, inschatten hoeveel tijd je voor een taak nodig hebt. Dat kan iedereen wel. Maar zodra je moet beslissen wat goed voor je is, moet je als leerling ook letten op de moeilijkheid van een taak, of hoeveel ondersteuning die taak biedt. Stapje voor stapje kies je je eigen leerpad. Uiteindelijk leer je hoe je in de rest van je leven je eigen docent kunt zijn."
Er heerst toch een romantisch Hollywood-idee, van de docent als centrale held in de klas.
"Haha, van sage on the stage naar guide on the side. De leraar krijgt meer de rol van coach. Als je dat doorvoert, heb je uiteindelijk helemaal geen instructie meer nodig in de klas, want de leerling kan die instructie zelf ook tot zich nemen en de volgorde van taken bepalen. De leraar komt om de hoek kijken zodra de leerling vastloopt.
Het voordeel is: doordat je op een andere manier gaat lesgeven, komt er voor jezelf tijd vrij om aan onderwijsverbetering te doen. Leraren hebben nu amper de tijd hun lessen aan te passen. Dat komt bij zelfsturing meer in beeld, al zal de coachingrol niet iedereen goed liggen."
Werkt zelfsturend leren voor alle leerlingen even goed?
"Ja, zelfsturing werkt zowel op vmbo-niveau als op vwo-niveau. Maar de mate waarin de zelfsturing werkt hangt wel af van de voorkennis van de leerling. Zelfsturing kun je niet abrupt introduceren. Bij een beginnende leerling zit de sturing bij de docent, of bij het digitale leersysteem, vervolgens verplaats je de controle gradueel, en aan het eind, als alles naar wens verloopt, ligt de regie over het leren bij de leerling."
Tips om leerlingen te begeleiden bij zelfsturend leren
Liesbeth geeft de volgende tips om leerlingen te begeleiden bij zelfsturend leren.
- "Voer regelmatig feedbackgesprekken met je leerlingen, als reflectiemoment. Leg als leraar uit wat je zou adviseren als volgende stap, en waarom. Bijvoorbeeld naar aanleiding van het portfolio dat een leerling bijhoudt."
- "Laat je leerlingen kiezen uit leermateriaal in brede zin. Laat ze bijvoorbeeld filmpjes of boeken uitzoeken die over het onderwerp van de les gaan. Of zet zelf filmpjes of teksten klaar en laat ze daar uit kiezen, en geef ze daarbij steeds een beetje meer verantwoordelijkheid."
- "Wij ontdekten in ons onderzoek dat je niet te expliciet moet zijn in je ondersteuning bij zelfsturing. Geef geen heel direct advies, want leerlingen interpreteren zo’n direct advies als instructie. Ze volgen het gewoon op zonder zelf na te denken. Geef een vage hint, of stel vragen als docent, om het proces van zelfsturing op gang te brengen."